تداوم كاركرد؛ رويكرد غالب مداخلات حفاظتي در مسجد جامع اصفهان گونه شناسي و تبيين رويكرد مداخلات حفاظتي از ابتداي شكل گيري مسجد تا دوره قاجار

The Continuity of Use; the Main Approach in the Conservation Interventions in Isfahan Jame’ Mosque typology and explaining the approach of conservation intervention from construction time to Qajar per

مسجد جامع اصفهان به‌عنوان يكي از قديمي‌ترين بناهاي ايران كه همچنان زنده و پويا است، تجربه‌اي گرانبها از حفاظت بومي را در خود دارد. مستندبر تصريح استانداردهاي جهاني حفاظت، اين تجربه مي‌تواند به ارتقاي حفاظت امروز در ايران ياري‌رساند. ازاين‌رو، پرداختن بدان امري ضروري به‌شمار‌ مي‌رود كه تاكنون كمتر به آن توجه ‌شده‌است. ازسوي ديگر، امروزه در گستره جهاني حفاظت و پيرو آن در ايران، مقوله مداخلات حفاظتي و كمّ و كيف آنها موضوع بحث‌ها است آن‌گونه كه چالشي جدي قلمدادمي‌شود. به‌ همين دليل نگارندگان در پژوهش حاضر، با تمركز بر مداخلاتي كه با انجام آنها مسجد جامع اصفهان تا به امروز حفاظت‌شده و با رجوع به شواهد برجاي‌مانده از اين مداخلات، در بازه زماني شكل‌گيري مسجد اوليه (سده دوم هـ .ق.) تا پايان دوره قاجار، درصدد پاسخ‌گويي به اين پرسش هستند كه در گذشته براي مداخلات حفاظتي مسجد جامع اصفهان، بيشتر چه رويكردي كاربرد داشته‌است. روش تحقيق به كاررفته در مقاله پيش‌رو، نظريه مبنايي Grounded Theory استراس و كوربين است. با بهره‌گيري از اين روش تحقيق و كدگذاري مداخلات شناسايي‌شده، در نهايت سازگاري مسجد با شرايط جديد در هر دوره با هدف تداوم كاركرد آن، به‌عنوان رويكرد غالب مداخلات معرفي‌شد. به‌تعبير ديگر، امكان ايفاي نقشي فعال ازسوي مسجد در گستره جامعه، معيار اصلي انجام مداخلات بوده‌است. سبب محوريت اين رويكرد هم، اصالت كاركرد در معماري گذشته است كه پيرو آن در حفاظت گذشتگان نيز اين امر دنبال‌مي‌شود. دركنار اين رويكرد اصلي دو رويكرد جنبي؛ رويكرد اعتقادي در مداخلات مردمي و سياسي در مداخلات حكومتي هم، شناسانده‌ شده‌‌است.

Isfahan Jame’ mosque, one of the oldest buildings of Islamic period which is still living, has a valuable experience of traditional conservation which is the reason for the continuity of its present life. Based on the international charters, understanding this local knowledge can lead to the enrichment and enhancement of modern conservation movement in Iran, the necessity which was unfortunately received scant attention. Furthermore, nowadays conservation intervention turns to be a challenge and a controversial issue in the international and consequently national scope of conservation. Concentrating on the conservation intervention in this building and following the evidence of traditional intervention from construction time to Qajar period, this paper aims to reveal the main approach of traditional conservation intervention in Isfahan Jame’ mosque hoping to achieve traditional conservation intervention on the horizon. Through applying the grounded theory and coding of the interventions, adaptation with new conditions of each period for the continuity of its function is observed as the main approach of the conservation intervention. The main reason for the adoption of this approach is the originality of function in traditional architecture. Moreover, two secondary approaches, religious one by people and political one by government, are introduced in this mosque.