تعيين پارامترهاي فيزيكي و شيميايي آب رودخانه خرسان و بررسي روند تغييرات ساليانه آن

Determination of Physical & Chemical Properties of Water of Khersan River & Investigation on Its Yearly Changes

رودخانه ها يكي از منابع آبي مهم محسوب مي شوند كه كاربردهاي گسترده اي دارند. از طرفي ورود آلاينده ها به آن ها موجب تغييرات فيزيكي و شيميايي مختلف مي گردد. از اين رو شناخت كافي از ميزان پارامترها و روند تغييرات آن ها امري كاملاً ضروري است. در اين ميان رودخانه خرسان بزرگ ترين سرشاخه عظيم رود كارون، از مهم ترين رودخانه هاي كشور محسوب مي شود كه از لحاظ تامين آب اصلي براي مصارف شهري، روستايي، كشاورزي و زراعتي نقش مهمي دارد. اين مقاله با هدف تعيين پارامترهاي فيزيكي و شيميايي ( نيترات، فسفات، اكسيژن محلول، اكسيژن خواهي بيوشيميايي، دما، pH) آب رودخانه خرسان و بررسي روند تغييرات ساليانه آن تدوين گرديده است. از آن جايي كه تاكنون در اين ابعاد بر روي رودخانه خرسان در ايران و جهان مطالعه و تحقيقي صورت نگرفته است، لذا مي تواند در زمينه كاربري هاي مختلف كه مهم ترين آن در خصوص رودخانه ياد شده ايجاد سد مي باشد، مفيد واقع شود. جهت انجام آزمايش هاي فيزيكي و شيميايي 12 مرحله نمونه برداري به صورت ماهيانه انجام گرفت. نمونه هاي آب از 6 ايستگاه در طول مسير رودخانه جمع آوري شد. روش نمونه برداري و روش انجام آزمايش ها مطابق استانداردمتد بوده است. نتايج نشان داد روند تغييرات درجه حرارت آب در ايستگاه هاي تحت بررسي در ماه هاي تير و مرداد به حداكثر مقدار خود مي رسد، سپس روند كاهشي داشته و در بهمن ماه به حداقل مقدار مي رسد. ميزان pH آب در تمامي ايستگاه ها و در تمامي ماه هاي سال در محدوده بهينه (5/9 – 5/6) قرار دارد كه در تمامي ايستگاه ها در محدوده ماه هاي شهريور و مهر به حداقل مقدار مي رسد. ميزان اكسيژن محلول در آب در تمامي ايستگاه ها و در تمامي ماه هاي سال در محدوده بهينه (بالاتر از 5 ميلي گرم بر ليتر) قرار دارد كه در تمامي ايستگاه ها در ماه هاي تير و مرداد به حداقل مقدار و در زمستان به حداكثر مقدار خود مي رسد. ميزان اكسيژن خواهي بيوشيميايي آب در ايستگاه شماره 1 در اواسط مهرماه بيشترين مقدار را دارد، به طور كلي ميزان اكسيژن خواهي بيوشيميايي بالاتر از حداكثر ميزان مجاز مي باشد. رونـد تغييرات نيترات در كليه ايستگاه ها و در تمامي ماه هاي سال در محدوده بهينه قرار دارد. فعاليت هاي كشاورزي و توزيع اراضي كاربري زراعتي نواحي مجاور رودخانه و نيز وجود روستاهاي مجاور رودخانه و مجاورت مناطق شهري سهم مهمي در آلودگي آب رودخانه دارد.

Background and Objective: Rivers are one of the most important water resources with a wide scope of applications. On the other hand, any entrance of polluting items into rivers may cause different physical and chemical changes. Therefore it is necessary to have a good knowledge of these parameters and changing process of them. Meanwhile Khersan River is one of the greatest headbranch of Karoon as the most important of State’s rivers. This is due to supplying of major part of required water for civil, rural, agricultural purposes. The present paper intends to specify any physical and chemical parameters of Khersan River (including Nitrate, Phosphate, Liquid oxygen, Biochemical Oxygen demand, Temperature & pH). It is accompanied with a study of annual changes of it. Since there was not a real research on Khersan River with such dimensions, therefore it could be useful in the field of different applications most of which is dam construction on the concerned river. Method: In order to perform some physical and chemical tests, we performed 12 steps of sampling on monthly basis. All water samples belonged to 6 stations through the river way. We applied standard sampling method and test procedures. Findings and Discussion: According to the findings, there is maximum rate of water temperature changes at concerned stations through July & August. Therefore it may find a reducing process and minimum rate in February as well. pH rate of water was in optimized scope in all stations and through all months of the year (6.5-9.5 mg/liter). It was at minimum rate at all stations through the September & October. The quantity of liquid oxygen in water was in optimized scope (more than 5 mg/liter) in all stations and all months of the year. Then it may reach to the minimum rate through July & August and then to its maximum amount in winters. Biochemical oxygen demand of water had the maximum rate at station No. 1 in the middle of October. Generally we had biochemical oxygen demand more than permitted maximum rate. The process of nitrate changes in all stations was in optimized scope in all months of the year. Conclusion: Any agricultural activities and distribution of agricultural lands besides this river and also presence of neighboring villages and civil areas, have great roles in pollution of the river water.