ارزيابي ژنوتيپ هاي پيشرفته گندم دوروم بر اساس شاخص هاي تحمل خشكي

Evaluation of durum wheat advanced genotypes based on drought tolerance indices

به منظور بررسي شاخص هاي تحمل خشكي و شناسايي ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي در گندم دوروم، 20 ژنوتيپ پيشرفته گندم دوروم به همراه 3 شاهد، ارقام زردك و ساجي (شاهدهاي گندم دوروم) و رقم سرداري (شاهد گندم نان) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط ديم و آبياري تكميلي در سال 1390-1389 در معاونت موسسه تحقيقاتي-كشاورزي ديم كشور (سرارود) مورد آزمايش قرار گرفتند. بر مبناي عملكرد ديم و آبياري تكميلي شاخص هاي كمي تحمل به خشكي از قبيل ميانگين بهره‌وري، شاخص تحمل، ميانگين هندسي بهره‌وري، ميانگين هارمونيك، شاخص حساسيت به تنش، شاخص تحمل تنش، شاخص عملكرد و شاخص پايداري عملكرد محاسبه شدند. ژنوتيپ‌هاي شماره 2، 4، 8، 21 (ساجي) و 18 داراي بالاترين مقدار شاخص هاي ميانگين بهره‌وري، ميانگين هندسي بهره‌وري، ميانگين هارمونيك و تحمل به تنش بودند. در حالي كه ژنوتيپ‌هاي شماره 12، 22 (زردك)، 16 و 19 با كمترين مقدار شاخص هاي حساست به تنش و تحمل داراي حساسيت به خشكي كمتري بودند. تجزيه باي پلات نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي شماره 8،21 و 18 در مجاورت بردارهاي مربوط به شاخص هاي ميانگين بهره‌وري، ميانگين هندسي بهره‌وري، ميانگين هارمونيك و تحمل به تنش قرار گرفتند و به عنوان ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي شناسايي شدند. جمع بندي نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد كه از بين ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه ژنوتيپ‌هاي شماره 8، 21 و 18 ژنوتيپ‌هاي متحمل به خشكي بودند.

To investigate drought tolerance indices and identify drought tolerant genotypes in durum wheat, 20 advanced durum wheat genotypes along with three checks, Zardak and Saji (durum wheat checks) and Sardari (bread wheat check) were assessed in a randomized complete block design with 3 replications under two rainfed and supplemental irrigation conditions in the Drayland Agricultural Research Sub-Institute (Sararood, Kermanshah, Iran) in 2010-11 cropping season. Drought tolerance indices i.e. mean productivity (MP), tolerance index (TOL), genomic mean productivity (GMP), harmonic mean (HAM), stress susceptibility index (SSI), stress tolerance index (STI), yield index (YI) and yield stability index (YSI) were calculated on the basis of grain yield in the both stress and non-stress conditions. The genotypes No. 2, 4, 8, 21 (Saji) and 18 with the highest values of MP, GMP, HAM and STI were found to be tolerant genotypes, while the genotypes 12, 21 (Zardak), 16 and 19 with the lowest values of TOL and SSI had the least susceptibility to drought stress. Biplot analysis indicated that the genotypes No. 8, 21 (Saji) and 18 were characterized by the indices of MP, GMP, HAM and STI as drought tolerant genotypes. The results of this research showed that in all of the genotypes, genotypes No. 8, 21 and 18 were tolerant genotypes.