فتح آذربايجان و گرايش مردم آن به اسلام (22– 35 هجري)

The Conquest of the Azerbaijan and Tendency of its People to Islam (22- 35 AH)

حمله اعراب مسلمان به آذربايجان را از دو ديدگاه سياسي و ديني مي‌توان بررسي كرد؛ از لحاظ سياسي، حمله‌هاي اعراب و فتح آذربايجان در سال 22 هجري و آغاز حكومت مسلمانان، براي اهالي آذربايجان تحمل‌ناپذير بود، مردم آذربايجان بارها در برابر حاكميت اعراب شورش كردند و به راحتي تسليم آنها نشدند. اين مسيله سبب لشكركشي‌هاي زياد سرداران اسلام به اين ناحيه در دوره خلافت عمر و عثمان و سركوب شورش‌ها گرديد، اما اهالي آذربايجان به مرور در اواخر خلافت عثمان با بي‌حاصل يافتن شورش‌هاي خود به اطاعت از اعراب گردن نهادند. اسلام با قوانين جديد خود نظير مساوات و برابري، براي بيشتر مردم ايران و آذربايجان كه به جرم اعتقاد ديني به نوعي اسير موبدان بودند، بهترين هديه‌اي بود كه روح سرگشته آنها را آرام مي‌كرد. گروهي از مردم هم براي حفظ جايگاه بالاي خود در جامعه يا براي برخورداري از مزاياي مسلماني، پس از پايان جنگ‌ها و فتوحات در آذربايجان، به اسلام گرويدند. اين مقاله در پي پاسخ‌گويي به چگونگي روند فتح آذربايجان و گرايش اوليه مردم اين سرزمين به اسلام در دوره خليفه دوم و سوم است.

The invasion of Arabs to Azerbaijan can be explained from political and reli gious perspective. Politically, though the Azerbaijan was conquered for the first time in the year 22 AH, its people had repeatedly rebelled against the Arabs, and simply did not obey. This issue caused many Muslims campaigns to that area during the caliphate of Omar and Othman, and the riots were sup pressed. Gradually during the late years of Caliph Othman, due to consolidation of Muslim powers, the fail of the riots, and rising tendency towards Islam, people of Azerbaijan began to obey the Arabs. In religious point of view, for the majority of people who were under pressure by Zoroastrian priests due to some religious beliefs, Islam with its new rules such as equity and equality was best replacement for the old Zoroastrian religion. Although there were people who converted to Islam in order to achieve higher position or to gain some Muslim benefits. Therefore with the end of conquests in the region, people of Azerbaijan gradually converted to Islam and more Muslims rules were consolidated. This article, using descriptive-historical method, explains the conquest of Azerbaijan and its people’s tendency towards Islam in the period of second and third Caliph.