روش‌هاي‎ ‎كمي و كيفي برآورد فرسايش و رسوب با استفاده از مدل هاي ‏MPSIAC‏ و ‏EPM‏ در ‏حوضه آبخيز وَرده (شمال باختري كرج)‏

Qualitative and Quantitative Ways of Erosion and Sediment Assessment ‎Using MPSIAC and EPM Models in Vardeh Drainage Basin ‎ (North of Karaj)‎

حوضه آبخيز وَرده در شمال‌باختر شهر كرج و در پهنه ساختاري البرز مركزي قرار دارد و آب و هوايي نيمه مرطوب و مساحتي برابر با 97/68 كيلومتر مربع دارد. سازندهاي مختلفي در اين ‏حوضه وجود دارند كه بيشتر از سنگ‌هاي شيلي، توف شيلي، ‌توف ماسه‌اي و سنگ‌آهك ساخته شده‌اند. سازند كهر به سن پركامبرين، كهن‌ترين و رسوبات آبرفتي كواترنر جوان‌ترين ‏نهشته‌هاي حوضه مورد مطالعه هستند. هدف از اين مطالعه بررسي حساسيت سازند ها به فرسايش با روش‌هاي كيفي، تعيين ويژگي‌هاي ‌ فيزيوگرافي و زمين‌ريخت‌شناسي و روش هاي كمي، با ‏مدل هاي تجربي و ميزان رسوب دهي است. براي انجام اين پژوهش ‌مطالعات كتابخانه‌اي،‌ صحرايي و تفسير عكس‌هاي هوايي انجام شده است. با استفاده از اطلاعات به دست آمده از ‏ويژگي‌هاي هندسي، زيرحوضه ‏V1‎‏ كمينه شيب و ارتفاع و زيرحوضه ‏V7-2 ‎‏ بيشينه شيب و ارتفاع را دارند. حوضه آبخيز وَرده از واحد هاي كوهستان (‏m،‎ (Mواحد تپه‌ماهور‎ (h) ‎‏ و نهشته هاي ‏آبرفتي (‏Qal, Qt‏) تشكيل شده است. رخساره (‏Mio‏) بيشترين مساحت حوضه را تشكيل مي دهد. در روش ‏MPSIAC‏ تاثير و نقش 9 عامل و در روش ‏EPM، 4 عامل مهم و موثر در فرسايش ‏خاك و توليد رسوب در حوضه، ارزيابي و بسته به شدت و ضعف هر عامل، امتياز يا عددي براي آن در نظر گرفته شد. از مجموع امتيازها يا عددهاي به دست آمده براي عوامل مختلف، ميزان ‏رسوب‌دهي حوضه از رابطه ‏QS=0/253e0/036R‏ محاسبه و در پايان، نقشه هر يك از عوامل 9 گانه در محيط ‏GIS‏ تهيه شد. با‏‎ ‎توجه به نتايج حاصل از مدل ‏‎ EPMو‎ MPSIAC ‎، در ميان ‏زيرحوضه‌هاي با ميزان رسوب‌دهي بالا، زيرحوضه‏‎ ‎هاي ‏V2‎‏ و ‏V3‎‏ در اولويت اول براي برنامه‌هاي حفاظت خاك قرار مي‌گيرند.‏

Vardeh drainage basin is located at north of Karaj and belongs to Central Alborz structural zone and its climate is semi-humid. The area of ‎Vardeh basin is 68,97km2. Formations in this basin mainly include shale, tuffaceous shale, tuffaceous sandstone and limestone. The age of Kahar ‎Formation is Precambrian, the oldest formation and quaternary alluvial deposits are the youngest deposits at this basin. The aim of this study is ‎Investigation of susceptibility of formations to erosion with qualitative methods, assessment of physiographic and geomorphology and ‎quantitative ways, MPSIAC model and sedimentary yield. In this research, library studies, field surveys, interpreting Arial photos were carried ‎out. The collected data taken into account from geometry factors, in V1 sub – basin minimum slope and altitude and in v7-2 maximum slope and ‎altitude. Vardeh basin is divided into mountain (M,m), hills(h), and alluvial deposit (Qal,Qt). Mio fancies forms the most area of the basin. In ‎MPSIAC model the effect of nine and EPM model the effect of 4 important factors on soil erosion and sediment yield were evaluated. Numerical ‎values were assigned to them in terms of intensity and weakness of each factor. Using the sum of those values different factors, the amount of ‎sediment yield in basin was calculated as Qs= 0.253e0.036R and finally the map for each of the 9 factors were prepared in Arc GIS environment. ‎According to identifying sub- basins with high sediment yield, V2 and V3 sub- basins deposit and this basin shall be among first priority for soil ‎protection planning. ‎