سبك‏شناسي خطاب‏هاي خداوند به پيامبر اكرم (ص)

Stylistics Addressed by Almighty Allah to Payambar (PBUH)

سبك‏شناسي خطاب‏هاي خداوند به پيامبر اكرم (ص) سيد حسين سيدي محمد‏علي كاظمي‏تبار تاريخ دريافت: 29/3/90 تاريخ تصويب: 30/3/91 چكيده در اين مقاله كوشيده‏ايم با توجه به تفاوت‏هاي موجود ميان آيه‏هاي مكّي و مدني، به اين سوال پاسخ دهيم كه سبك خطاب‏هاي خداوند متعال به رسول گرامي اسلام (ص) در آيه‏هاي مكّي چگونه است و چه ويژگي‏ها و امتياز‏هايي دارد. منظور از خطاب در اين نوشتار، همان معناي لغوي آن، يعني «رو‏در‏رو‏سخن‏گفتن با شخص و جهت‏دهي كلام به‏سوي مخاطب است»؛ بنابراين، براي پاسخ‏دادن به سوال ياد‏شده، خطاب‏هاي قرآن را به انواعي گوناگون همچون ندا، امر، نهي، استفهام، خبر و شرط تقسيم كرده وآيه‏هاي مربوط به هر سبك را بررسي كرده و در‏نهايت، به اين نتيجه‏ها رسيده‏ايم: ندا‏هاي خداوند متعال به پيامبر اسلام (ص) با پيامبران ديگر تفاوت دارد؛ زيرا خداوند متعال همه پيامبران قبلي را با نامشان خطاب كرده است؛ در‏حالي كه براي خطاب‏كردن پيامبر اكرم (ص)، از القاب و اوصافي همچون «يا ايّها النّبيّ»، «يا ايّها الرّسول» و... استفاده كرده و هدفش از اين كار، تكريم و ممتاز‏كردن آن حضرت نسبت‏به ديگران بوده است. نكتهديگر، آن است كه كاربرد فراوان فعل «قُل» در آيه‏هاي مكّي نشان مي‏دهد كه الفاظ و معاني قرآن، به‏صورت هم‏زمان از‏جانب خداوند متعال به آن حضرت وحي شده است و ايشان نيز آن‏ها را در نهايت امانت‏داري به مردم رسانده است. علاوه‏بر اين، بيشتر خطاب‏هايي كه به سبك نهي بيان شده‏اند، معناي مجازي دارند و از مهم‏ترين معاني آن‏ها مي‏توان دل‏داري، ارشاد، دوام و استمرار، و... را ذكر كرد. در سبك استفهام نيز الگوي «ارايتَ»، «افرايتَ» و مشابه آن، بسيار تكرار شده است و از سبك‏هاي جديد استفهام در قرآن مي‏توان ورود همزه بر واژه‏هاي «ان» و «اذا»، و تركيب اين دو را با هم ذكر كرد. واژه‏هاي كليدي: سبك، خطاب، ندا، امر، نهي، استفهام، خبر.

Stylistics Addressed by Almighty Allah to Payambar (PBUH) H. Seyyedi M. Kazemitabar Received: 2011/06/19 Accepted: 2012/06/19 Abstract In this article, according to the differences between Makki and Madani verses, we respond to the question about how different the style of addressing of Almighty Allah to Payambar (PBUH) in Makki verses is as well as what their charactersitcs are. It must be noted that our purpose in this article is addressing the lexical meaning of the word, which means face to face speaking with a person and giving direction of speech to the audience. Thus, to answer the above question, the Quran addresses are divided in various types such as: call, imperative, negative, interrogative, statements, and conditional; and the verses related to each style were explored. The findings show that the frequently used verb "say" in Makki verses indicates that words and meanings of the Quran have simultaneously been inspired on behalf of Almighty Allah to Payambar (PBUH) who has delivered it in a secure and complete form to the people. Moreover, most of the addressing in the forbidden style has virtual meanings and the most important meanings are: comfort, guidance, durability. In the interrogative style the pattern “do you remember” or “did you see” is repeated more than others. The new styles of interrogation in Quran may be referred to the use of “hamzeh ( )” in the words - ان, .اذا Keywords: style, address, call, imperative, negative, interrogative, statement