تعيين اولويت‌هاي مديريت ريسك خشك‌سالي در بخش كشاورزي شهرستان گنبدكاووس با استفاده از تكنيك تحليل سلسله مراتبي

Determination of drought risk management priorities in agricultural sector of Gonbad-e-Kavous district using AHP technique

با وقوع خشك‌سالي‌هاي اخير در شهرستان گنبدكاووس، توجه به اقدامات پيش‌گيرانه‌يي كه بتواند آثار خشك‌سالي را كاهش دهد (مديريت ريسك خشك‌سالي)، اهميت فراواني دارد. مطالعه‌ي حاضر به‌دنبال دست‌يابي به شيوه‌هايي از مديريت ريسك خشك‌سالي است كه ضمن كاهش خسار‌ت‌هاي ناشي از خشك‌سالي‌ها در كوتاه‌مدت و حتا بلندمدت، غافل‌گيري كشاورزان را به كم‌ـرين اندازه‌ي ممكن برساند. پس از شناسايي و گروه‌بندي راه‌كارهاي مديريت ريسك خشك‌سالي، از تكنيك تحليل سلسله مراتبي (AHP) به‌منظور اولويت‌بندي راه‌كارها بهره گرفته شد. پرسش‌نامه‌هاي مقايسه‌ي زوجي راه‌كارها در سال 1388 توسط كارشناسان صاحب‌نظر و آگاه در بخش‌هاي اجرايي، تحقيقاتي و آموزشي جهاد كشاورزي شهرستان گنبدكاووس، شركت آب منطقه‌يي و مركز تحقيقات كشاورزي استان گلستان و نيز تعدادي از كشاورزان مجرّب اين شهرستان تكميل گرديد. نتايج اولويت‌بندي در نرم‌افزار Expert Choice نشان داد در بخش راه‌كارهاي «زراعي» معرفي ارقام مقاوم به خشكي و شوري، در بخش راه‌كارهاي «فنّي‌آبياري» استفاده از سيستم‌هاي آبياري تحت‌فشار، در بخش راه‌كارهاي «قانوني» بيمه‌ي خشك‌سالي و تخصيص اعتبارات، و در بخش راه‌كارهاي «نهادي» استقرار نظام پايش و پيش‌آگاهي خشك‌سالي در سطح ملّي يا منطقه‌يي و آموزش كشاورزان اولويت بالاتري در مديريت ريسك خشك‌سالي دارد. از اين‌رو، لازم است كه برنامه‌ريزان و سياست‌گزاران منطقه‌‌يي، تصميم‌هاي خود را در چارچوب اولويت‌هاي مذكور اتخاذ نمايند.

With occurrence of recent droughts in Gonbad-e-Kavous district, it is considerable to regard preventive measures (drought risk management) that can mitigate drought effects. This study follows measures of drought risk management that mitigate droughts losses in short-run and long-run and minimize the farmers’ getting shocked. After recognition and classification of measures of drought risk management, the Analytical Hierarchy Process (AHP) technique was applied to ranking measures. The questionnaires including binary comparison of measures were complemented by experts of executive, research and training departments in Jihad-e-Agriculture of Gonbad-e-Kavous County, regional water authority and agricultural research center of Golestan province and also few experienced farmers of Gonbad district in 2009. The AHP results from Expert Choice software showed that among farming measures, introducing species resistant to drought and salinity; among technical irrigation solutions, using the pressurized irrigation systems; in the legal group, drought insurance and allocating credits; and finally among the institutional measures, establishment of drought monitoring and prediction system in a national or regional level and training farmers are enjoyed higher priority in drought risk management. Therefore, it is necessary for regional planners and policymakers to make their decisions on the basis of the above-mentioned priorities.