بررسي جامعه‏شناختي كاركرد مساجد بر پويايي فرهنگ اسلامي

A Sociological Study of the Function of Mosques in Relation to the Dynamism of Islamic Culture

هدف از اين پژوهش، بررسي كاركرد مساجد در شكل‏دهي، تقويت، تحول و پويايي فرهنگ اسلامي است. از روش اسنادي و تك‏نگاري و تكنيك پرسش‏نامه باز، مصاحبه، مشاهده مشاركتي و فيش‏برداري براي جمع‏آوري داده ها استفاده شده است. رويكرد و الگوي نظري تحقيق بر اساس نظريات كاركردي دوركيم، مرتون و پارسونز بنا شده است كه مساجد را واجد كاركرد آشكار و پنهان در چهار بُعد اجتماعي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي در نظر گرفته است. تجزيه و تحليل داده ها توسط محقق براساس شيوه استدلالي و منطقي در تطبيق يافته هاي تحقيق با الگوي نظري صورت پذيرفته است. يافته ها و نتايج تحقيق نشان مي‏دهد كه مساجد نوعي ضرورت كاركردي براي دستيابي به اهداف جامعه اسلامي دارند و با كاركردهاي آشكار و پنهان در ابعاد اجتماعي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي سبب تقويت، تحول و پويايي فرهنگ اسلامي مي‏گردند. همچنين مساجد در يك رابطه ديالكتيكي با كاركردهاي خود، سبب تقويت فزاينده خود و كاركردهاي خود و در نهايت، پويايي فرهنگ اسلامي خواهند شد.

The present paper seeks to study the function of mosques for the formation, strengthening, development and dynamism of Islamic culture. A documentary and monograph method, the technique of open questionnaire, interviews, participant observation, and note-taking were used for gathering the data. The approach and theoretical model of the research are based on Parsons, Morton and Durkheimʹs functional theories, according to which mosques have implicit and explicit functions in four social, cultural, political and economic dimensions. The data were analyzed through a logical and argumentative method to see the distinction between the research findings and the theoretical model. The research findings show that mosques have some kind of functional necessity for achieving the aims of Islamic society and their implicit and explicit functions in social, cultural, political and economic dimensions lead to the strengthening, development and dynamism of Islamic culture. Furthermore, mosques and their functions increase in strength through a dialectical relationship with their own functions and thus turn into a dynamism of Islamic culture.