مخاطب شناسي سنايي در آثار منثور قرن ششم تا دهم هجري

Mokhatabshenasi of Sanai in Prose Works of 6-10th Centuries

پرسش اصلي مقاله، چنان كه از عنوان آن هم بر مي آيد، مخاطب شناسي سنايي در آثار منثور قرن ششم تا دهم هجري است. براي يافتن پاسخ، ابتدا آثار منثوري را كه از اشعار سنايي استفاده كرده بودند، شناسايي كرديم. پس از استخراج ابيات و مطابقت آن ها با آثار سنايي، منابع مذكور بر اساس موضوع در هشت گروه طبقه بندي شدند: آثار تاريخي، عرفاني، تفسيري، زندگي نامه اي، اخلاقي، فني ـ ادبي، روايي ـ داستاني و ترسّلي. سپس با چهار رويكرد متفاوت داده ها را بررسي كرديم. نخست، رويكرد تاريخي كه نشان مي داد، هر كدام از آثار سنايي در كدام دوره تاريخي و تا چه حد مورد توجه نويسندگان بوده است؛ دوم، رويكرد جغرافيايي كه مي خواهد به اين پرسش پاسخ دهد كه در قرن ششم تا دهم، شعر سنايي در كدام مناطق خواننده داشته است؛ سوم، رويكرد تحليلي ـ موضوعي كه در صدد است تا اولاً طيف مخاطبان سنايي را در طول تاريخ نشان دهد، ثانياً معلوم كند هر گروه بيشتر به كدام بخش آثار او توجه داشته اند و سوم اين كه مشخص كند نويسندگان از اشعار سنايي در چه زمينه هاي معنايي ـ عاطفي بهره برده اند و نهايتاً اين كه دريافت خوانندگان شعر سنايي در طول تاريخ، چه تفاوتها و چه وجوه مشتركي دارد. آخرين رويكرد ما، آماري است كه بر اساس آن به طور مشخص مي خواهيم به سه پرسش پاسخ دهيم: شعر سنايي در قرن ششم تا دهم در ميان كدام گروه از نويسندگان خوانندگان بيشتري داشته است؟ سير اقبال به شعر او در بازه زماني مذكور چگونه بوده است و سرانجام اين كه، كدام اثر سنايي بيشتر مورد توجه خوانندگان بوده است؟

As the title shows, the main question of this article is mokhatabshenasi (the influence of one writer on other writers) of Sanai in prose works of 6-10th centuries (AH). For finding the answer, first, the prose works which used Sanai’s poems are identified. After extracting the verses and corresponding them with Sanai’s works, the mentioned sources are categorized into eight groups based on subject: historical, mystical, interpretive, biographical, ethical, literary, fictional and epistolary. Then, the data is investigated using four different approaches. First, the historical approach shows in which historical periods and how much each of Sanai’s works was popular among other writers. Second, the geographical approach tries to investigate the locations in which Sanai’s poems were read during 6-10th centuries. Third, the analytical approach aims to study the following: the spectrum of Sanai’s readers throughout history, the parts of his works which have been more attractive for each group of readers, the semantic-emotive grounds of his poems used by other writers and, finally, the similarities and differences in the reception of his poems by readers throughout history. Our last approach is statistical on the basis of which we want to answer the following questions: 1) Among which group of writers did his poetry have more readers during 6-10th centuries? 2) How did his poetry attract the attention of others during the mentioned period? 3) Which of his works was the most popular among the readers?