ارزيابي عملكرد و برخي اجزاي عملكرد ارقام برنج (Oryza sativa L.) در رقابت با علف هرز اويارسلام (Cyperus spp. L.)

Evaluating the yield and yield components in traditional and improved rice cultivars (Oryza sativa L.) in comparison to yellow nutsedge (Cyperus spp. L)

اين پژوهش به‌منظور ارزيابي اثر تراكم علف هرز اويارسلام بر صفات عملكرد و برخي اجزاي عملكرد ارقام بومي و اصلاح‌شده برنج در سال زراعي 91-1390 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري اجرا گرديد. در اين آزمايش دو فاكتور تراكم علف هرز اويارسلام در چهار سطح (شاهد، 60، 120 و 180 بوته در متر مربع) و رقم برنج در سه سطح (طارم به عنوان رقم محلي، شيرودي و قايم به عنوان ارقام اصلاح‌شده) به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس بيانگر اختلاف كاملاً معني‌دار علف هرز، رقم و برهمكنش آنها در صفات تعداد پنجه بارور، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر و پوك، تعداد دانه در خوشه، روز تا 50 درصد گل‌دهي و رسيدگي كامل، وزن 1000 دانه، طول خوشه، شكل دانه، عملكرد بيولوژيك و شلتوك بود. براساس نتايج حاصل از مقايسه ميانگين بالاترين مقادير صفات ارتفاع بوته (122 سانتي‌متر)، وزن 1000 دانه (49/24 گرم)، تعداد دانه پر (108 دانه در خوشه)، طول خوشه (28 سانتي‌متر) در رقم طارم و روز تا 50 درصد گل‌دهي (113 روز) و رسيدگي كامل (122 روز)، تعداد پنجه بارور (23 عدد در كپه)، عملكرد بيولوژيك و شلتوك (به‌ترتيب برابر با 1800 و 740 گرم در متر مربع) در رقم شيرودي در تيمار شاهد و كمترين ميزان اين صفات در تيمار 180 بوته از اين علف هرز در متر مربع بود. نتايج آزمايش نشان داد عكس‌العمل رقابتي ارقام برنج موردبررسي در اين آزمايش در تراكم‌هاي مختلف اين علف هرز يكسان نبوده است. درمجموع مشخص شد علف هرز اويارسلام از قدرت رقابتي بسيار بالايي حتي در تراكم‌هاي پايين نسبت به برنج برخوردار بوده و با افزايش تراكم اين علف هرز تا تراكم 180 بوته در متر مربع، عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام برنج به‌صورت خطي و كاملاً معني‌داري كاهش يافته است. با اين وجود، رقم طارم به‌دليل خصوصيات فيزيولوژيكي و مورفولوژيكي ويژه خود نسبت به ارقام ديگر در تراكم‌هاي مختلف اين علف هرز مقاوم‌تر بود.

In an attempt to investigate the effect f nutsedge (Cyperus spp. L.) density on yield and some of the yield components of the traditional and improved rice cultivars of rice, a field experiment was conducted at Agricultural Sciences and Natural Resources University of Sari in 2011. The treatments included four levels of the abovementioned weed (control, 60, 120, and 180 plants per square meter) and three rice cultivars (Tarom, as the traditional cultivar, Shirodi and Ghaem as improved cultivars). The study was carried out in factorial based randomized complete block design with three replications. The results of ANOVA indicated that there was a highly significant difference between weed density, cultivars, and their interaction in terms of fertile tiller number, plant length, filled and unfilled grain number, days remaining to 50% flowering and maturity, 1000 grain weight, panicle length, grain figure, and biological and grain yield. On the basis of the means comparison, the highest amount of plant height (122cm), 1000 grain weight (24.49 g), filled grain number (108 grains per panicle), and panicle length (28 cm) was observed in Tarom. The maximum of days to 50% flowering and maturity (113 and 122 days, respectively), tiller number per hill (23), fertile tiller number, biological and grain yield (1800 and 740 g m-2, respectively) was recorded for Shirodi cultivar in control treatment. The minimum amount of these traits belonged to 180 yellow nutsedge per square meter. The results also indicated that the competitiveness of the rice cultivars was significantly different in various weed densities.. Generally, the results of this experiment indicated that yellow nutsedge had high competitiveness ability even in low density and that an increase in the density of this weed up to 180 plant per square meter significantly and linearly reduced the yield and yield component of rice cultivars. Nevertheless, Tarom cultivar had the best competitive index in different nutsedge density due to its good physiological and morphological parameters.