تحليلي بر نقش عبدالرحمان پاشابابان در روابط ايران و عثماني در دوره فتحعلي شاه (1228-1212ق /1814-1798م)

An analysis of the role of Abd al-Rahman Pashababan in the interactions between Iran and Ottoman during the Kingdom of Fath Ali Shah (1797-1813 AD)

پس از روابط پر فراز و نشيب ايران با عثماني در عصر حكومت هاي صفوي و افشار، اين ارتباط در دوره قاجاريه هم تداوم داشت و در اين ميان، عوامل تاثيرگذار در روابط دو كشور، از ابتداي تشكيل دولت صفوي تا انقراض قاجار، كم و بيش شبيه به يكديگر بودند:1) اهميت عتبات عاليات2)زوار و 3) كردها كه در پاره اي از متون با عنوان عشاير سرحدي از آنان نام برده شده است، از مهم ترين اين عوامل هستند. در منطقه كردنشين عراق امروزي، امارت بابان قرار داشت و در ابتداي دوره قاجاريه، عبدالرحمان پاشا امير آن بود. وي در طول نزديك به سه دهه، به عنوان اميري عثماني اما با رويكرد ايراني خواهي و ايران گرايي، بر يكي از مهم ترين نقاط بين دو كشور، حكم مي راند. در طول حكمراني بارها به ايران پناهنده شد و از طرف ايران و با حمايت فتحعلي شاه دوباره به امارت نشست. مكاتبات صورت گرفته بين رجال طراز اول ايراني و عثماني به حمايت از او، لشكركشي ها و جنگ هاي درگرفته به نفع يا بر ضدش و نيز احترام شايسته اي كه در ايران از وي به عمل مي آمده است، همگي مويّد اهميت جايگاه و اعتبار او در ايران بوده است. علاقه مندي عبدالرحمان پاشا به ايران از يك سو و حمايت اين كشور از وي از سوي ديگر از آن جهت حايز اهمّيت است كه وي بر بخشي از قلمروي عثماني حكم مي راند و بابان به عنوان منطقه اي سرحدي، فقط در مدتي كوتاه به ايران ماليات مي پرداخت بنابراين ايراني-خواهي او از نظرعثماني ها عملي ناصواب و غيرقابل بخشش بود. به همين جهت در روابط بين دو كشور، اطاعت يا عدم اطاعت پاشاي بابان، مساله اي مهم تلقي مي شد.

After the vicissitudinous relations between Iran and Ottoman during the Safavid and Afshar dynasties, such relations continued even during the Qajar dynasty. Meanwhile, the factors affecting the relations between the two countries, from the beginning of the formation of the Safavid government to the extinction of Qajar, were more or less the same: 1. the importance of holy shrines. 2. Pilgrims and 3. Kurds who have been referred to, in some texts, as frontier nomads are the three most important factors. In the areas of modern Iraq where Kurds inhabit, Babanemirate was located and at the beginning of the Qajar dynasty, Abd al-Rahman Pasha governed there. For about three decades, he ruled over one of the most significant regions between the two countries, as an Ottoman emir, but with an Iran-oriented approach. During his kingdom, he came as a refugee to Iran several times and was supported by Fath Ali Shah to get back to power again. Correspondences between authoritative Iranian and Ottoman statesmen in order to support him, campaigns and fights for and against him, and the actions done in Iran in respect of him all emphasize his important status and reputation in Iran. Abd al-Rahman Pasha`s interest in, from one side, and Iran`s supportive activities towards him, from the other side, are of critical importance because of several reasons: he ruled over some parts of Ottoman territory and Baban as a frontier region, he used to pay tax to Iran for a short period of time and his interest in Iran was considered ungracious and unforgivable to Ottomans. For all these reasons, the relations between the two countries (obedience and disobedience of the Pasha of Baban) are valuable issues.