نقد رويكرد هاي موجود در حوزه سياست جنايي اسلامي؛با تاكيد بر اقتضايات توسعه نظريه پردازي علم ديني بومي

Criticism of Existing Approaches in the Realm of Islamic Criminal Policy with an Emphasis upon Necessitations of Developing Theorization of Indigenous Religious Science

نظريه‌پردازي در حوزه سياست جنايي، ضرورتي مبرم است؛ فقدان الگوي بومي منسجم براي مديريت تدبير در قبال بزه و انحراف موجب ناهماهنگي دستگاه-هاي حكومتيِ متصدّي امر است، و اين پيامدي جز افت شاخص هاي عدالت كيفري در ايران ندارد. با وجود آن كه راهبردسازي براي عدالت كيفري در ايران اوّلاً، متاثّر از آموزه هاي اسلامي است، امّا تعبير «سياست جنايي اسلامي» در ادبيات فقهي و حقوقي كشور با چالش هاي متعدّدي روبه‌روست؛ مصايبي كه تا شناخته و چاره انديشي نشوند نمي توان مدّعي آمادگي براي حركت در مسير طراحي «نظريه اسلامي ـ ايرانيِ سياست جنايي» شد. مطالعه پژوهش ها در حوزه سياست جنايي اسلامي نشانگر وجود چند گفتمانِ مطرح در اين مقوله است؛ همچنان كه گفتمان هايي معرفت شناختي ـ و نه تخصّصاً در حيطه سياست جنايي ـ را نيز مي توان شناسايي كرد كه به نحو غيرمستقيم بر مباني، ساختار، جلوه ها و تحوّل سياست جنايي اسلامي موثّرند. اين مقاله، با روش تحليل گفتمان، پس از مرور اهمّ ديدگاه ها در حوزه سياست جنايي اسلامي در ادبيات پژوهشي كشور، ديدگاه هاي موجود در ادبيات فقهي و حقوقي كشور پيرامون مقوله سياست جنايي اسلامي را با تاكيد بر فلسفه و كاركرد اجتماعي فقه، آسيب شناسي نموده و توضيح مي دهد چه نسبتي ميان سياست هاي حاكم بر فقه جزايي با سياست جنايي اسلامي قابل برقراري است. هدف نهايي مقاله، ترسيم مختصّات كلّي قرايتي از سياست جنايي اسلامي است كه خود، جزيي از يك نظريه وسيع‌تر با نام ـ الگوي اسلامي ايرانيِ سياست جنايي ـ خواهد بود.

Theorization in the realm of criminal policy is badly needed by the country. Lack of coherent, indigenous pattern of managing activities dealing with offence and deviation causes lack of harmony of governmental institutions invested with administrative affairs, and this will lead to nothing but drop of standards of criminal justice in Iran. Although approaching criminal justice in Iran is primarily and essentially influenced by Islamic teachings, the expression “Islamic criminal policy”is facing several challenges in juristic-legal literature of our country: problems which must be detected and solved, otherwiseone cannot claim preparation for moving in the way of planning “Islamic-Iranian theory of criminal policy.” Study of researches in the realm of Islamic criminal policy indicates existence of some prevailing discourses in this connection; as some epistemological discourses – and not specifically in the realm of criminal policy - can also be detected which indirectly influence essentials, structure, manifestations, and evolution of Islamic criminal policy. Using the method of discourse analysis and reviewing perspectives in the realm of Islamic criminal policy in the research literature of the country as well as recent legal evolutions, the present essay explains detriments of existing perspectives in the juristic-legal literature in the category of Islamic criminal policy – with an emphasis upon philosophy of jurisprudence – and describes what relation can be established between policies governing criminal jurisprudence and Islamic criminal policy. The ultimate goal of this essay is to draw general characteristics of a reading of Islamic criminal policy which, in turn, is a part of a wider theory named “the Islamic-Iranian pattern of criminal policy.”