بازتاب انديشه‌هاي خيّام در اشعار محمود سامي البارودي

An Image of Khayam Thoughts in Poems of Mahmud Sami Albarudi

ادبيات تطبيقي صرف ‌نظر از پايه‌هاي نظري، به جهاني‌بودن ادبيات مي‌انديشد و اين‌كه چگونه عرصه ادبيات آينه‌اي تمام نما از تعاملات و تبادلات فرهنگي‌، اجتماعي و هنري ملت‌ها است. از اين منظر رابطه دو زبان فارسي و عربي از جايگاه خاصي برخوردار است؛ تبادلات ادبي و فرهنگي اين دو زبان سابقه ديرينه دارد و اديبان بسياري دستمايه پژوهش‌هاي تطبيقي بوده‌اند. در اين ميان عمر خيّام، شاعر معروف فارسي، همواره مورد توجه انديشمندان بوده است. مسايلي چون معماي هستي، زندگي، مرگ، جبر و اختيار همواره فكر خيّام را به خود مشغول داشته و وي را به نوعي حيرت دچار كرده كه اين مسايل گاه او را به بدبيني و شك كشانيده، گاه به خوشباشي و دم‌غنيمت‌شمري دعوت مي‌كند. بارودي، شاعر بنام قرن معاصر در ادب عربي نيز ‌مانند خيام به موضوعاتي چون بدبيني نسبت به فلك دوّار، جبر، دعوت به اغتنام فرصت و كام‌جويي از آن پرداخته است. پژوهش حاضر با روشي تحليلي- توصيفي و با استقرا اشعار بارودي، ريشه‌ها و علايم تاثيرپذيري بارودي از خيام را در چشم‌اندازي تطبيقي مورد تحليل قرار داده است. از جمله نتايج اين تحقيق وجود مضامين مشتركي است كه حاكي از آگاهي بارودي نسبت به خيام بوده است؛ البته فضاي پيراموني حاكم بر زندگي اين دو شخصيت نيز در توليد متوني با مضامين مشترك بي‌تاثير نبوده است؛ با اين تفاوت كه فلسفه بارودي بسيار محدودتر از خيّام است و نمي‌توان او را صاحب مكتب فلسفي دانست.

Hakim Omar Khayyam, the famous Persian poet, is always regarded by many scholars and poets. Khayam has always been preoccupied with issues such as complex secret of existence, life, death, predetermination, and authority, and these issues have wandered him. Sometimes, these issues have drawn him to skeptisism and pessimism, and sometimes, have invited him to gain the opportunity. Mahmud Sami Albarudi, the Egyptian politician and poet, has been inspired by Khayam in such issues as skeptisism to the time, invitation to gain opportunity and enjoyment, and has discussed them. The difference between his philosophy is much narrower than that of Khayam so that he cannot be known as master of a philosophy school. The present study aimed to investigate the roots and signs of Albarudi?s influence in a comparative view with Khayam.