اوت اكولوژي، اتنوفارماكولوژي، فيتوشيميايي و بررسي اثر آنتي اكسيداني عصاره اندام هاي مختلف گياه دارويي باريجه (Ferula gummosa Boiss.) در دو رويشگاه مختلف استان خراسان رضوي

Aut ecology, ethnopharmacology,phytochemistry and antioxidant activity of Ferula gummosa Boiss. In different regions of Razavi Khorasan Province

چكيده باريجه با نام علمي Ferula gummosa Boiss. متعلق به تيره چتريان (Apiaceae) گياهي چند ساله، مونوكارپيك و بومي ايران است و يكي از ارزشمندترين گياهان دارويي در نواحي كوهستاني ايران محسوب مي‌شود. هدف از اين تحقيق بررسي اتنوفارماكولوژي، آنتي اكسيداني و ارزيابي مهمترين مواد موثره ثانوي (فنل و فلاونوييد كل) در عصاره متانولي اندام هاي مختلف گياه باريجه (برگ، گل، ريشه) در دو رويشگاه استان خراسان رضوي بوده است. در اين تحقيق عمليات صحرايي طي ماه‌هاي ارديبهشت تا تير سال 1391 در دو منطقه، اندام هاي مختلف گياه از دو رويشگاه طبيعي استان خراسان رضوي (1760-2010 متر) به‌صورت تصادفي و سه بار تكرار جمع‌آوري گرديد. همزمان به‌منظور مطالعات اتنوفارماكولوژي با همراهي يك درمانگر محلي (پيرمرد 67 ساله) مهمترين اطلاعات سنتي در مورد اندام هاي گياه، نحوه مصرف و عملكرد دارويي آنها كسب و ثبت و آزمايش‌ها در سه تكرار انجام شد. اندازه گيري متغيرهاي شيميايي با روش اسپكتروفتومتري: فنل كل به روش فولين سيكالتو و فلاونوييد كل به روش آلومينيوم كلرايد و فعاليت آنتي اكسيداني نيز توسط راديكال هاي آزاد DPPH اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد كه مردم بومي منطقه از ريشه و صمغ باريجه به‌عنوان ضداسپاسم، مسكن و ضدعفوني‌كننده قوي در درمان-اسهال، صرع، ميگرن و زخم‌ها استفاده و همچنين از دوده ريشه‌ها و دانه هاي اسفند براي ضدعفوني كردن محيط و درمان سرماخوردگي، سرفه، ‌آلرژي و رماتيسم استفاده مي شود. بيشترين فنل كل (16/18 ميلي‌گرم معادل گاليك اسيد در هر گرم وزن خشگ گياه)، فلاونوييدكل (20/15 ميلي‌گرم معادل كويرستين در هر گرم) متعلق به عصاره متانولي ريشه گياه در رويشگاه پناهگاه حيات وحش حيدري نيشابور (2010متر) بوده و بيشترين عملكرد آنتي‌اكسيداني نيز مربوط به عصاره متانولي گل هاي گياه باريجه در منطقه قوچان با 5/84 درصد مهار راديكال‌هاي آزاد مي باشد. واژگان كليدي: آنتي اكسيداني، اتنوفارماكولوژي، باريجه (Ferula gummosa Boiss.)، خراسان رضوي، فنل و فلاونوييد كل.

Ferula gummosa Boiss. belongs to Apiaceae family is a perennial, endemic, monocarpic and useful medicinal-industrials plant in mountainous regions of Khorasan province. In this research and in many field observation different parts of Ferula gummosa (leaf, flower and root) were collected from two natural regions in Razavi Khorasan province (1760-2010 m), then ecological requirements and ethno pharmacology data were obtained and recorded by rural healer (67 years). Total phenol (TP) and total flavonoids (TF) of methanolic extracts were measured by spectrophotometery and antioxidant activity was measured by scavenging free radicals of DPPH. Results showed that the resin of the plant roots have been used by rural people as anti spasm, sedative and anti-infection to treat of migraine, dysmenorrheal and diarrhea. Total phenol and total flavanoid were reported 18.16 mg GAE g-1 and 15.20 mg QUE g-1, respectively and the highest content of antioxidant activity belonged to methanolic extract of flowers especially in Neishabour region (84.5%).