تاثير مداخله آموزشي به منظور ارتقا استفاده از كمربند ايمني مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي در بين رانندگان خودروهاي سواري

Impact of Educational Intervention on Seat Belt Use among Drivers Based on Health Belief Model

سابقه و اهداف: حوادث ترافيكي در ايران همواره بيشترين ميزان مرگ و مير را به دنبال داشته است و يكي از مهم‌ترين علل مرگ و ميرها در حين تصادفات رانندگي نبستن كمربند ايمني مي‌باشد، بطوريكه 63 درصد از مرگ‌ها را به آن نسبت مي‌دهند. شواهد محكمي در مورد موثر بودن رويكرد استفاده از كمربند ايمني در كاهش شدت بروز حوادث ترافيكي وجود دارد. ارايه برنامه‌هاي آموزشي مبتني بر مباني تيوريك مهمترين محور برنامه‌هاي آموزش بهداشت است. هدف از انجام مطالعه حاضر بررسي تاثير اجراي برنامه آموزشي مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي به منظور ارتقاي استفاده از كمربند ايمني در بين رانندگان بود. روش بررسي: اين پژوهش يك مطالعه مداخله‌اي نيمه تجربي بود كه در بين كاركنان مراكز بهداشت شهرستان اهواز كه داراي خودروي سواري بودند، انجام گرفت. بدين منظور به طور تصادفي از مركز بهداشت شرق 80 نفر در گروه مداخله و مركز بهداشت غرب 73 نفر در گروه شاهد وارد مطالعه شدند و به مدت دو ماه مورد پيگيري قرار گرفتند. پس از انجام ارزشيابي تشخيصي اقدام به مداخله آموزشي گرديد. داده هاي حاصل از اين پژوهش با استفاده از پرسشنامه محقق ساز، كه پايايي آن با انجام يك مطالعه پايلوت توسط آزمون ضريب آلفا كرونباخ و روايي آن نيز با نظر كارشناسان مربوطه حاصل شده بود، به روش خودگزارش دهي، جمع آوري و سپس توسط نرم افزار آماري SPSS ويرايش هفدهم مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته ها: قبل از مداخله دو گروه از نظر متغيرهاي زمينه‌اي يكسان بودند و بين سازه‌هاي مدل در دو گروه اختلاف معناداري مشاهده نشد. ولي بعد از اجراي برنامه آموزشي اختلاف معناداري براي افزايش ميانگين نمره سازه‌هاي مدل اعتقاد بهداشتي و رفتار استفاده از كمربند ايمني در بين گروه مداخله وجود داشت (05/0 > P)، اما در گروه شاهد اينگونه نبود. همچنين ارتباط معناداري بين بهره گيري از برنامه آموزشي و سازه راهنما براي عمل در بين هر دو گروه مشاهده شد. نتيجه گيري: نتايج نشان دهنده ارتقا سازه‌هاي مدل اعتقاد بهداشتي و رفتار در استفاده از كمربند ايمني بعد از اتمام برنامه آموزشي در بين گروه مداخله مي‌باشد كه نشان از موثر بودن آموزش‌هاي مبتني بر مدل‌ اعتقاد بهداشتي مي باشد.

Background: Traffic accidents have the highest mortality rate in Iran and one of the main causes of deaths (63%) in traffic accidents is unused seat belt. There are Strong evidences about the effectiveness of using safety belts in reducing the severity of traffic accidents consequences. Providing theoretical based training programs, is the main focus in health education. In this study, the effectiveness of a health belief model based educational program on using seat belt by drivers has been investigated. Methods: In the quasi-experimental study, among health care workers in Ahwaz,153 drivers who owned cars were participated. The participants were divided in two groups, personnel of East Health Center (80 cases) and West Health Center (73 cases). They were randomly selected for intervention and control groups respectively and followed up for two months. After the diagnostic evaluation, educational programs about the use of safety belts were conducted and then post test was done. In both pre- and post test, data were collected via a researcher designed self administered questionnaire based on HBM, which its validity assessed by experts panel and for assessing its reliability Cranach alpha coefficients were calculated in a pilot study. Data were analyzed by appropriate statistical methods using SPSS-17. Results: Background and demographic variables of both groups were similar and it is found that before interventions, two groups have no statistically significant differences in their model constructs scores. But after the training program, scores for health belief model constructs and behavior among intervention group unlike the control group, significantly increased (P < 0.05). A significant relationship between using educational program and the cues to action constructs were observed in both groups. Discussion: The results indicate promote health belief model and behavior of structures in the use of safety belts after completing the training program is among the intervention group and the requirement to provide training based on health belief model indicate.