پديد آورندگان :
سليم‌پور، فهيمه نويسنده استاديار گروه زيست شناسي، دانشكده علوم زيستي دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران شمال , , كوليوند، حمزه نويسنده كارشناس ارشد گروه زيست شناسي، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران شمال , , مازوجي، علي نويسنده دانشيار دانشكده علوم، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد رودهن , , شريف‌نيا، فريبا نويسنده ,
چكيده فارسي :
جنس Tortula Hedw. حدود 144 گونه در دنيا دارد (Cano et al. 2005, Cano & Gallego 2008) كه تا كنون 18 گونه آن در ايران شناسايي شده است ((Akhani & Kürschner 2004. در اين تحقيق، گونه جديد .(Schultz) Mont T. vahliana براي نخستين بار از ايران با مشخصات زير گزارش مي‌شود:
گياه آكروكارپ (افراشته)، به ارتفاع 3/0 تا 4/0 سانتي‌متر، به رنگ سبز مايل به زرد. برگ‌ها راست تا راست و گسترده در حالت خشك گسترش يافته و پهن و برگشته، در حالت مرطوب مستطيلي تا زبانه‌اي، به طول 9/1-5/1 و عرض 6/0-5/0 ميلي‌متر؛ راس برگ گرد تا نوك كند، حاشيه‌ها صاف تا به پشت برگشته (تا نيمه برگ)، پاپيلوس كرانوليت از راس تا وسط و درخشان؛ رگبرگ به قطر 5/92-80 ميكرومتر، بيرون‌زده، سبز رنگ تا شفاف، ياخته‌هاي قاعده برگ مستطيلي تا چهارگوش، ديواره نازك با ياخته‌هاي حاشيه‌اي گوشه‌دار و نازك، ياخته‌هاي بالاي برگ شش‌ضلعي با ديواره نازك، ياخته‌هاي حاشيه فوقاني برگ چهارگوش تا تقريبا كروي با پاپيل كم. تار افراشته، به طول و عرض 12/0-10/0 × 10-8 ميلي‌متر، قهوه‌اي مايل به قرمز. هاگدان افراشته، به شكل يك لوله مستقيم، به رنگ قهوه‌اي مايل به قرمز، دندانه‌هاي پريستوم تقريبا آزاد تا پايه، با 32 دندانه، به طور پيچ‌خورده و فنري شده، به رنگ نارنجي. درپوش مخروطي و پيچ‌خورده. كلاهك قهوه‌اي مايل به زرد. هاگ‌ها مدور، مايل به قهوه‌اي، با سطحي زبر.
Tortula vahliana گونه‌اي اپي‌ليت بوده و معمولا همراه با گونه T. solmsii روي بستر سنگي يا خاكي رشد نموده و شباهت زيادي به اين گونه دارد. صفاتي نظير اندازه برگ، شكل و رنگ راس برگ، صفات رگبرگ، اندازه ياخته‌هاي پهنك و ضخامت ديواره ياخته‌هاي پهنك برگ، گونه T. vahliana را از گونه T. solmsii جدا مي‌كند. همچنين، اين گونه به دليل تفاوت در صفت حاشيه پهنك از گونه T. muralis جدا مي‌شود. در گونه T. muralis حاشيه پهنك برگ از قاعده تا راس به پشت برگشته است، اما در T. vahliana حاشيه صاف يا كمي به پشت برگشته تا نزديك به ميانه برگ مي‌باشد (شكل 1).
نمونه بررسي شده: استان همدان، منطقه سراب گيان، اغلب روي خاك رسي و گچي، 1700 متر، جمع‌آورنده حمزه كوليوند
(IRAN 0458 B).
چكيده لاتين :
The genus Tortula includes about 114 species in the world (Cano & Gallego 2008, Cano et al. 2005) and 18 species were found in Iran. In the present paper,
T. vahliana (Schultz) Mont. is reported for the first time from Iran (Akhani & Kürschner 2004). Based on the
collection made from Sarab-e Kiyan region in Hamedan province with 1700 m height, a specimen was observed with the following characters:
Tortula vahliana (Schultz) Mont.
Plants acrocarpous, growing in turfs, 0.4–3.0 cm high, yellowish green; leaves erect to erect patent when dry, patent, spreading when moist below, oblong to lingulate, 1.5–1.9 × 0.5–0.6 mm; apex rounded, sometimes obtuse; margin plane, sometimes slightly recurved below, papillose crenulate from the apex to the middle and hyaline, costa 80–92.5 µm wide, usually excurrent in a yellowish to hyaline apiculus, yellowish to hyaline, basal laminal cells oblong to quadrate, thin walled and smooth, basal external marginal cells rectangular, thin walled, smooth; upper laminal cells hexagonal, thin wall, upper external marginal cells quadrate or oblate, papillose. Seta erect, 8–10 × 0.10–0.12 mm, reddish brown. Capsule erect, cylindrical, reddish brown; peristome consisting of 32 filamentous and papillose teeth, one turn spirally twisted, orange. Operculum conical with spirally twisted cells. Calyptra cucullate, yellowish brown. Spores spherical, granulate, brownish. T. vahliana is aepilite species and occurred in association with T. solmsii (Schimp.) Limpr. on rock specially in mountain climate, which is quite similar. Differentiating characters are: the color of the hair point, the size of leaves, the leaf apex, costa and laminal cell walls. From Tortula vahliana differs from T. muralis Hedw. by the recurvation of the leaf margins, which in T. muralis are recurved almost from base to apex but in T. vahliana are plane or narrowly recurved only near the middle part of the leaf (Fig. 1). The specimen is preserved in ʹʹIRANʹʹ herbarium.
Specimen examined: Iran: Hamedan province,
Sarab-e Giyan, on volcanic rock, 1700 m, 17.03.2011,
H. Kolivand (IRAN 0458 B).
Geographical distribution: S and W Europe, W Asia and S America (Keceli & Cetin 2000).
