بررسي عدالت در سلامت با ارزيابي دسترسي شهروندان به مراكز بهداشتي- درماني با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) (مطالعه موردي شهر كرمانشاه)

Equity in Access to Health Care Using Geographic Information System: a Kermanshah Case Study

سابقه و هدف: از جمله مسائل مهم در برقراری عدالت در سلامت، تأمين مناسب و يكسان دسترسی فضايی خدمات درمان عمومی برای اقشار مختلف جامعه است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی عدالت در سلامت با ارزيابی دسترسی فضايی شهروندان به مراكز بهداشتی- درمانی با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايی (GIS) در شهر كرمانشاه می‌باشد. مواد و روش‌ها: روش پژوهش توصيفی- تحليلی است، داده‌ها شامل مراكز بهداشتی- درمانی موجود و اطلاعات جمعيتی بلوك‌های آماری سال 1390 شهر كرمانشاه می‌باشد كه با استفاده از شعاع عملكردی استاندارد 700 متر برای هر مركز، ميزان مساحت، تعداد خانوار و جمعيت دارای دسترسی و فاقد دسترسی به مراكز بهداشتی- درمانی در نرم افزار Arc/GIS تعيين گرديده است. يافته‌ها: داده‌ها نشان داد كه از كل مساحت بلوك‌های شهر كرمانشاه 70/63 درصد فاقد پوشش مراكز بهداشتی- درمانی می‌باشند 132871 خانوار در شهر كرمانشاه فاقد دسترسی به مراكز بهداشتی- درمانی هستند و اين در حالی است كه از تعداد 109440 خانوار دارای دسترسی، 35009 خانوار دارای دسترسی به 2 و 3 مركز بهداشتی- درمانی می‌باشند همچنين 475128 نفر فاقد دسترسی به مراكز بهداشتی- درمانی هستند. استنتاج: توزيع فضايی مراكز بهداشتی- درمانی در سطح شهر كرمانشاه كه به صورت نامتعادلی توزيع يافته است گويای عدم وجود فرصت برابر برای شهروندان در دسترسی به مراكز بهداشتی- درمانی در شهر كرمانشاه می‌باشد. و اين امر مستلزم يافتن روشی عادلانه برای تعيين و سنجش نياز است لذا استفاده از تكنيك‌های كارآمد در راستای تقويت تصميم‌های مديريتی از جمله نرم‌افزار GIS تا حدود زيادی اين مسأله را مرتفع خواهد نمود.

Abstract Background and purpose: One of the main factors in establishing health equity is delivering equal spatial access to public medical cares to all members in a society. The aim of this study was to evaluate equity in health by assessing peopleʹs access to health care centers using Geographic Information System (GIS) in Kermanshah (west of Iran). Material and methods: In this descriptive-analytical study information about medical and health centers and statistical blocks of Kermanshah in 2011 were collected. Data were analyzed using functional radius of 700 meters for each health care center, block area, number of households, and population with and without access to such centers in Arc/GIS software. Results: Data showed that 63.70% of Kermanshah blocks were not covered by health care centers and 132871 households did not have access to these centers. However, from 109440 households with access, 35009 households had access to 2 or 3 centers. Also, 475128 people did not have access to health care centers. Conclusion: The spatial distribution of health centers in city of Kermanshah shows an imbalanced distribution of health care centers. This study revealed a high concentration of health care services in some parts especially in the central part of the city. Meanwhile, western and south-western areas in Kermanshah were not provided with any health care centers. Therefore, applying efficient methods such as GIS could be of great benefit for efficient planning and dealing with such problems.