گونه شناسي خانه هاي سنتي شهرستان تالش؛ نمونه موردي: روستاي خاله سرا 57

شناخت و دسته بندي صحيح گونه هاي مختلف معماري مي تواند در درك بهتر فضا، حفاظت از آن و نيز در دستيابي به شيوه هاي جديد طراحي مفيد واقع گردد. استان گيلان در شمال كشور و در كنار سواحل جنوبي درياي خزر قرار گرفته است. از خصوصيات بارز آن رطوبت و بارندگي زياد است كه عامل اصلي شكل گيري معماري و شهرسازي اين ناحيه مي باشد. مجتمع هاي زيستي سواحل خزر، از معماري ويژه اي برخوردار هستند كه شايد بتوان نمونه هاي با ارزش آن ها را در شهرستان تالش كه در حد فاصل يك صد كيلومتري مركز استان گيلان (رشت) قرار گرفته است و به خصوص در روستاي خاله سرا 57 كه در حد فاصل پانزده كيلومتري مركز شهرستان (تالش) قرار گرفته است مشاهده نمود. اين نوشتار سعي بر آن دارد تا گونه هاي معماري روستاي خاله سرا 57 را مورد بررسي و تحليل قرار دهد. اطلاعات مقاله حاضر بر اساس مطالعات كتابخانه اي و مشاهدات ميداني گردآوري شده و از جامعه آماري مشتمل بر 495 بناي مسكوني و 90 خانه سنتي كه داراي معماري ارزشمند بوده مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. به همين سبب ابتدا به توصيف وضع موجود روستا پرداخته شده و سپس به عناصر كالبدي روستا و فضاهاي موجود در بناها و گونه-هاي روستا پرداخته شده است. نتايج حاصل از تحقيق نشان دهنده آن است كه روند گسترش بناهاي روستا بر اساس الويت هاي اقليمي به ترتيب از سمت شرق به غرب و سپس در ارتفاع شكل گرفته است و بطور كلي سه الگوي معماري در بافت روستاي خاله سرا 57 يافت مي شود، كه اين سه الگو عبارتند از خانه هاي كرسي بلند، خانه هاي تلار دار و خانه هاي غلام گردشي. كه خانه هاي با الگوي كرسي بلند با اختصاص73% بيشترين ميزان در بافت روستا و خانه هاي تلار دار نيز با 24% به دليل هزينه هاي بالاي اجرا كمتر مورد استقبال روستاييان قرار گرفته است و همچنين آخرين گونه از خانه هاي روستا كه به غلام گردشي معروف مي باشد با اختصاص 3% از مجموع آمارهاي ارايه شده در گونه شناسي بناهاي روستايي خاله سرا 57 مورد استفاده قرار گرفته است

The recognition and categorization of various types of architecture can lead to a better understanding of the environment, its conservation, and the establishment of new design methods. Gilan province is in the north of Iran and in the southern coasts of the Caspian Sea. High humidity and excessive rainfall are the major properties of Gilan province which are the main reasons for the formation of architecture and urbanization in this region. The human settlements on the Caspian sea coasts have special architectural features. Valuable instances of these complexes can be observed in Talesh city, which is 100 kilometres from Gilan province (Rasht), and especially in Khalehsara 57 village, which is 15 Kilometres from the county seat (Talesh city). This paper tries to investigate the architectural typology of Khalehsara 57 village. The data were collected by desk studies and field observations; and among the population of 495 residential buildings, 90 traditional houses with valuable architectural properties were analysed. Therefore, the status quo of the village was described first; then, structural elements of the buildings, existing environments in the buildings, and typology of the village were studies. The results of this study showed that the development of the buildings were formed in the village from east to west and then in high altitude based on climatic priorities. Generally, three architecture patterns are found in the texture of Khalehsara 57 village including high-based houses, houses with Telar, and Gholam Gardeshi houses. Seventy three percent of the houses were high-based houses, and they were the most frequent pattern in the texture of Khalehsara 57 village. Twenty four percent of the houses were houses with Telar which were less accepted by the villagers due to high expenses of the execution. Three percent of the houses were Gholam Gardeshi houses which was the last type of the houses with regard to frequency in the typology of the buildings of the Khalehsara 57 village.