سازماندهي فضايي استان آذربايجان شرقي با رويكرد برنامه ريزي منطقه اي در افق چشم انداز

Presentation of Model to Special Organization of east Azerbaijan Province based on Regional Planning approach in the Vision

برنامه ريزي براي ايجاد ساختار فضايي متناسب با موقعيت هر منطقه، مدتها است بخش عمده اي از محتواي نظريه هاي برنامه ريزي و توسعه منطقه اي را به خود اختصاص داده است. در اين ميان علاوه بر شرايط عمومي توسعه در مناطق كشور، استان هاي مرزي به دليل پل ارتباطي با ساير كشورها از اهميت بسيار زيادي در برنامه ريزي ها برخوردار گشته اند. اين اهميت عمدتاً در چهار بعد ژيواكونوميك، ژيوكالچر، ژيواستراتژيك و ژيوپليتيك قابل طرح است. استان آذربايجان شرقي بعنوان مركز منطقه اي شمالغرب كشور در هر چهار بعد فوق از اهميت زيادي براي كشور برخوردار است، به همين دليل نياز است برنامه ريزي مناسبي در اين استان براي شكل گيري ساختار فضايي مناسب و ترسيم استخوانبندي بلندمدت صورت گيرد. روش تحقيق توصيفي-تحليلي و از روش كتابخانه-اي در تهيه اطلاعات استفاده شده است. هدف اين تحقيق سازماندهي فضايي عناصر عمده تشكيل دهنده استان با رويكرد برنامه-ريزي منطقه اي مبتني بر هم پيوندي با عناصر فضايي ملي است و بدنبال ارايه طرحي براي ترسيم ساختار فضايي در جهت استحكام درون بافتي استان از يك طرف و تقويت توانمندي هاي كشور در منطقه شمالغرب براي تاثيرگذاري بر موقعيت هاي فراملي از طرف ديگر است. در اين مقاله با بررسي ساختار فضايي گسسته استان، محورهاي ملي، فراملي و منطقه اي براي تاثيرگذاري بر منطقه طراحي شده و همچنين كانون هاي عمده تقويت اقتصادي درون منطقه اي براي همگرايي مناطق مختلف استان پيشنهاد گرديده است. محورهاي ميانه- تبريز- جلفا و بازرگان و متبريز- مياندوآب به عنوان محور ملي و فراملي، محورهاي تبريز – اهر، محور بستان آباد – سراب – اردبيل، و محور صوفيان – شبستر– تسوج به عنوان محورهاي منطقه اي و استاني پيشنهاد شده اند. از طرف ديگر براي ارتقاي همبستگي دروني قطب توسعه جلفا، اهر ، سراب و ميانه به عنوان كانونهاي عمده توسعه استان پيشنهاد شده اند.

The major part of all planning and regional developments theories has been devoted to plan a spatial structure corresponding to the position of each region. In addition to the general conditions of the country, border provinces, as the bridges to the other countries, have great importance in planning. The necessary characteristics can be explained in four aspects of geo-economics, geo-strategic, geo-culture and geo-politics. Sometimes in geopolitics analysis a region can be distinct from the others because of various reasons such as locating along major and international waterway, having rich resources, strategic location and being across the international transit passages. Hence, the aim of this article is to access appropriate planning for long term spatial structure. This plan is based on using of opportunities and weaknesses location strategic and also reducing the geo-politic, geo-economic, geo-culture threats. Therefore, the gathering information of this descriptive–analytical research is documentary and library. The results indicate that Tabriz, as central of a province or in other words as a central core of north-west region of Iran, has devoted a strong concentration of activities and population to itself and while other regions of this province are underdeveloped. In fact, the distribution of population in Maraghe as the second city of province is ten times lesser than the center of province. As a result of this study, Tabriz-Ahar, Soofiayn-Shabestar-Tasooj axis and Tabriz-Miyandoab axis are recommended as an axis for strengthen the spatial structure to East Azarbaijan Province.