ديالكتيك افلاتون در جهان عربي

The Roots of the Absolute Non-Existent Paradox in Greek Philosophy

منطق، یكی از مهم‌ترین دلبستگی‌های مترجمان در نهضت ترجمة آثار یونانی ‌ـ سریانی به زبان عربی بود. اما آن‌چه ایشان محور كار خود قرار داده بودند مجموعه رساله‌های ارگانون ارسطو بود. در این دوره، «دیالكتیك» افلاتون، نه به طور مستقیم، بلكه با واسطة ارسطو به دست اعراب رسید. این واسطه، سبب شد كه فهم دقیق این روش استنتاجی امكان‌پذیر نشود. درواقع، از همان روزهای آغازین ورود منطق به جهان عربی، منطق‌دانان عرب «دیالكتیك» را با نام بسیار گمراه‌كنندة «جدل»، صرفاً به عنوان رقیبی برای منطق راستین، یعنی منطق قیاسی ارسطو شناختند. پژوهش حاضر می‌كوشد ابتدا طرحی از دیالكتیك افلاتون به عنوان روشی استنتاجی فراهم آورد، آن‌گاه شناخت منطق‌دانان عرب را از «دیالكتیك» افلاتون ارزیابی كرده و مورد انتقاد قرار دهد. ضمن این پژوهش، تلاش خواهد شد كه برگردان واژة «دیالكتیك» به «جدل»، به بوتة نقد گذارده شود. پیشنهاد پژوهش حاضر این است كه این برگردان، به جز صورت‌بندی ارسطو، با تأثیرپذیری مترجمان از زبان سریانی صورت گرفته است.[i]   پی‌نوشت [i]. ضروری است از انتقادها و پیشنهادهای دوستانم آلبرتو ریگولیو (دانشگاه آكسفورد) و یوری آرژانوف (دانشگاه روهر بوخوم) پیرامون مقالة حاضر سپاس بگزارم.

For Different thinkers, throughout history, ‘The unknowable non-existent’ has had different meanings. However, despite these differences, the ordinary absolute non-existent in Muslim philosophy (ma‘dūm muṭlaq; non-existent in both the external world and in the mind), can be expressed in this way: absolute non-existent is never existed in external world or in mind (rather it is impossible to be conceived in the mind), neither detailedly nor un-detailedly, neither in perception nor in imagination and intellect. ‘The absolute non-existent’ leads us to a paradox which is usually called the paradox of informing from absolute non-existent; suppose that (P) is ‘The absolute nonexistent is unknowable’, since the very P is a kind of knowledge or information about the absolute nonexistent, so we are encountered to a paradox. In this paper I explore the roots of the ‘absolute nonexistent’ and the paradox in Greek philosophy; actually in Parmenides and Plato.