مفهوم و جايگاه منصب قضا در نظام حقوقي اسلام

Concept and status of place of judgment in legal Islamic system

اين مقاله بر آن است تا با نگاهي جديد و توجه به تعريف قضا در لغت و اصطلاح فقها و پيگيري و احصاي موارد آن در كتاب و سنت، مفهوم «قضا» را دريابد و دايره شمول آن را روشن سازد. اكثر فقهاي مذاهب اسلامي از «قضا» به رفع خصومت تعريف كرده اند كه قول لغويان و آيات قرآن و احاديث پيامبر(ص) و ايمه اطهار(ع) مويد اين تعريف مي باشد و اين مفهوم در هريك يا صريحاً و يا با قرينه اي كه مبيّن اين تعريف باشد، آمده است. از طرفي اگر اين لغت را اين گونه تعريف كنيم، شامل حكم كردن در جنبه حق اللهي احكام نخواهد شد كه برخي از جمله شهيد اول از فقهاي اماميه، يحيي بن شرف نووي از فقهاي شافعي و جعفري لنگرودي، بدون تصريح به اين تفاوت، سعي كرده اند اين واژه را به گونه اي تعريف كنند كه شامل اين موارد نيز باشد.

The aim of this article is with a new outlook and paying attention to definition of judgment as a lexical term and jurisconsult’s terms and with considering that in book and Sonnat, is to understand the concept of judgment. Most of jurisconsults of Islamic sects define “judgment” as resolving enmity which philologist remarks, Qur’an verses, Prophet Mohammad (PH) Hadith and A’emeh (PH) Hadith is corroborant this definition; and this concept defined in any of them expressly or symmetrically. On other hand, if we define this word in this way, it would not include judging through God’s orders which some scholars such as the first Shahid, an Emamiyeh jurisconsult, Yahya Ebn Sharaf Nouvi- a Shafe’ee jurisconsult- and Ja’fari Langaroudi without mentioning to this difference try to define this word in the way that include these points as well.