جذب و انتقال عناصر كم مصرف (آهن، مس، روي و منگنز) در ارقام مختلف لوبيا تحت شرايط كمبود و عدم كمبود آهن در خاك

Uptake and transport of micronutrients (iron, copper, zinc and manganese) in different cultivars of bean (Phaseolus vulgaris L.) under iron- deficient and non-deficient conditions in soil

يكي از مشكلات مهم خاك هاي آهكي در مناطق خشك و نيمه‌خشك كاهش آهن و روي قابل‌جذب مي‌باشد. راه هاي مختلفي براي رفع كمبود در اين خاك ها وجود دارد كه موثرترين و اقتصادي‌ترين روش، استفاده از ارقام عنصركارا مي‌باشد. اين تحقيق به منظور ارزيابي تاثير كمبود آهن بر غلظت، جذب و انتقال نسبي آهن، روي، مس و منگنز در 12 رقم تجاري لوبيا (قرمز، سفيد و چيتي)، به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار در شرايط گلخانه و در يك خاك آهكي داراي كمبود آهن قابل‌جذب (67/1 ميلي‌گرم در كيلوگرم) به مرحله اجرا درآمد. آهن در دو سطح (بدون مصرف كود (Fe0) و مصرف بهينه در زمان كاشت (5 ميلي‌گرم در كيلوگرم) به گلدان‌ها افزوده شد. پس از شش هفته در اواخر دوره رشد رويشي نسبت به برداشت گياهان اقدام گرديد. متحمل‌ترين و حساس‌ترين رقم به كمبود آهن به ترتيب ارقام درسا (9/108%) و درخشان (14/76%) بودند. بين مقدار جذب آهن در شرايط تنش كمبود آهن در بين ارقام مورد مطالعه در ريشه و اندام هوايي همبستگي مثبت و معني‌داري وجود داشت. نتايج نشان داد كه ارقام درسا، محلي خمين، دانشكده، ناز و گلي داراي بيشترين مقدار جذب و نسبت انتقال آهن، روي، مس و منگنز بودند. بالاتر بودن جذب و انتقال از ريشه به اندام هوايي عناصر كم مصرف در ارقام مختلف گياهي يكي از جنبه هاي مهم در برنامه غني‌سازي زيستي با هدف بهبود كيفيت محصولات است.

One of the most important problems of calcareous soils in arid and semi-arid areas is the reduction of iron and zinc uptake. There are different ways to resolve this deficiency in the soil which the most effective and economic way is to use efficient varieties. This study was conducted to evaluate the effect of iron deficiency on the concentration, uptake and relative transport of iron, zinc, copper and manganese in 12 commercial bean cultivars (red, white and wax) as a factorial experiment based on CRD with three replications under greenhouse conditions and in a calcareous soil with deficiency of uptakable iron (1.67 mg/kg). Iron was added at planting to the pots in two levels including without fertilizer (Fe0) and optimum usage (5mg/kg). Plants were harvested after six weeks at late vegatative growth period. The most tolerant and sensitive cultivars to iron deficiency were Dorsa (108.9%) and Derakhshan (76.14%), respectively. There was a significant and positive correlation in root and shoot in terms of the amount of iron uptake amongst studied cultivars under iron deficiency stress conditions. Results showed that Dorsa, Mahali Khomin, Daneshkade, Naz, and Goli cultivars had the greatest amount of uptake and translocation ratio of Fe, Zn, Cu and Mn. Increasing micronutrients uptake and translocation from root to shoot in different plant cultivars is one of the important aspects of enrichment programs aiming to improve the quality of products.