بررسي تطبيقي ديدگاه ابن سينا و لايب نيتس پيرامون مبدا نخستين

A Comparative Study on the First Source; Avicenna & Leibniz

توجه به مبدا نخستين موجودات و اقامه ي براهين متعدد در اثبات وجود آن از ديرباز در تفكر فلسفي وجود داشته است. پژوهش حاضر از روش مطالعات تطبيقي به مقايسه ي ديدگاه ابن سينا و لايب‌نيتس پيرامون مبدا نخستين پرداخته است. ابتدا برهان صديقين ابن سينا و برهان مبتني بر اصل جهت كافي لايب-نيتس در اثبات وجود مبدا نخستين ارايه شده و سپس عليت مبدا نخستين در قالب سه پرسش مورد مقايسه قرار گرفته است: مبدا نخستين علت فاعلي است يا غايي؟ علت حقيقي است يا جهت كافي؟ علت موجده است يا مبقيه؟ در پايان اين نتايج حاصل شده است: هر دو برهان مبتني بر برهان امكان و وجوب است با اين تفاوت كه ابن سينا با توجه به خود وجود و تقسيم آن به واجب و ممكن، برهان صديقين را اقامه مي كند اما لايب نيتس حقايق موجود را به دو دسته ي ضروري و ممكن تقسيم مي كند و جهان را به عنوان مجموعه ي ممكنات نيازمند وجود مبدا نخستين مي‌داند. ابن سينا مبدا نخستين را علت فاعلي مي داند و لايب نيتس او را هم مبدا علت فاعلي و هم مبدا علت غايي. هر دو فيلسوف، مبدا نخستين را علت حقيقي به معناي موجده دانسته و او را علت مبقيه نيز مي دانند.

One of the important problems of philosophy from the very beginning was how to prove the existence of the First Source of beings. The present research is a comparative study on the First Source from the viewpoint of Avicenna and Leibniz. Here, in the first place, we will consider the Proof of Truthful of Avicenna and Leibniz’s proof of the Principle of Sufficient Reason. In the second place, the causation of the First Source is studied in the form of three questions. The conclusion of this research is that both of Avicenna’s and Leibniz’s proofs are based on the argument of contingency and necessity, but Avicenna’s proof refers to the existence in itself, while Leibniz’s one is based on the division of entities. First cause, in the view point of Avicenna, is the efficient cause but it is, for Leibniz, a source of efficient and final causes. The First Source, for both Avicenna and Leibniz, is true (or necessity) and conservative cause.