جنبش سياسي اسماعيليان نزاري و نسبت آن با هويت ايراني و زبان فارسي

The Political Movement of Nizari Ismailies and its Relation with Iranian National Identity and Farsi Language

شكل گيري جنبش اسماعيليه ريشه در تحولات سياس ي -مذهبي دو قرن اوليه تاريخ اسلام و اختلاف بر سر مسيله جانشيني يا رهبري سياسي جامعه اسلامي دارد. از قرن دوم هجري و پيدايش فرق مختلف اماميه، اين فرق منبع مهمي در تحولات سياسي -فرهنگي جهان اسلام به شمار م يرفتن د. اسماعيليان توانستند دولت بزرگ فاطميان را بهوجود آورند كه در قالب امپراتوري شيعي و براي اولين بار مركزيت بغداد را به چالش كشيدند. اسماعيليان شرقي كه مركز عمده آنها ايران بود به تدريج با نام اعلام استقلال كردند و دولت الموت را بنيان گذاردند. نزاريان ايران داعيه حكومتي شيعي و « نزاريه » شكست خلافت سني را داشتند و در اين ميان تحولات فرهنگي زيادي را رقم زدند كه از جمله آن تلاش اين فرقه براي تقويت "زبان فارسي" و "الگوهاي ايراني" در تقابل با "زبان عرب ي" و "الگوهاي خلافت" است. در اين مقاله در پي آن هستيم تا ارتباط جنبش نزاريان ايران را با هوي ت ايراني مورد بررسي قرار دهيم و در اين مسير نيز به تلاش جنبشهاي معاصر اسماعيليان جهت بهرهگيري از محيط و ظرفيتهاي سنت ايراني خواهيم پرداخت و اينكه نزاريان نيز در تقابل با دشمنان خود چارهاي جز بهرهگيري از زبان فارسي و الگوهاي ايراني نداشتهاند.آميختگي با تصوف نيز راهبرد سياسي ديگري است كه نخبگان اسماعيلي بعد از سقوط الموت به كاربستند كه به تحليل آن نيز خواهيمپرداخت.

The formation of the Ismaili movement is rooted in the political-religious disputes of first two centuries of the Islamic history over the succession issues. The Ismail’s Fatimid could create big government in the form of an empire and for the first time have challenged Baghdad state (Caliphate). Nizaris or Eastern Ismaili gradually declared independence in Iran and founded the state of Alamut. The Shia Nizari state claims against Caliphate and brought many cultural changes such strengthening Farsi language and promotion of the Iranian patterns instead of Arabic and Caliphate patterns. In this paper the connection between Nizari state and the Iranian identity has been examined. It is argued that that Nizaris chose Iranian pattern of life and as a defense strategy it was important. Intermixture with Sufism (mysticism) is other political strategies that Ismail’s elites exercised after the fall of Alamut state.