بررسي كاربرد روش تحليل هم‌رخدادي واژگان در ترسيم ساختار حوزه‌‌هاي علمي (مطالعه موردي: حوزه اطلاع‌سنجي)

Using Co-word Analysis Method in Mapping of the Structure of Scientific Fields (Case Study: The Field of Informetrics)

بر اساس روش تجزيه و تحليل هم‌رخدادي واژگان مي‌توان موضوعات علمي را استخراج و ارتباط ميان آنها را به‌صورت مستقيم از محتواي موضوعي كشف كرد. با اين ديدگاه، اين پژوهش در صدد است با استفاده از روش هم‌واژگاني به اين مسيله كه دانشِ اطلاع‌سنجي از چه زيرحوزه‌هاي موضوعي تشكيل شده است و ارتباط اين زيرحوزه‌ها با يكديگر چگونه است، پاسخ داده و بدين‌ترتيب، كاربرد اين روش و ميزان كارايي آن را در ترسيم ساختار حوزه‌هاي علمي بررسي نمايد. اين پژوهش از نظر نوع، كاربردي است و در آن از روش‌هاي مختلف علم‌سنجي، تحليل هم‌واژگاني و تحليل شبكه استفاده مي‌شود. به‌منظور احصاي مفاهيم اصلي حوزه اطلاع‌سنجي و جنبه‌هاي مختلف موضوعي آن، پس از استخراج كليه مقالات علمي محققان حوزه اطلاع‌سنجي در عرصه بين‌المللي (نمايه‌شده در پايگاه «وب‌‌آو‌ساينس» از سال 1991 تا 2012 شامل 7375 ركورد) و انجام پالايش‌هاي لازم بر روي كليدواژه‌هاي اين مقالات و استانداردسازي آنها، فهرست منتخبي از واژه‌ها تهيه شد. با استفاده از نتايج حاصل از تجزيه و تحليل داده‌ها، ابتدا روند رشد انتشارات در حوزه اطلاع‌سنجي و هر يك از زيرحوزه‌هاي آن شناسايي گرديد. سپس با ترسيم نقشه موضوعي اين حوزه به‌ كمك نرم‌افزارهاي Vosviewer و Nodexl، كار تجزيه و تحليل اطلاعات به‌دست‌ آمده از نقشه‌ها، ساختار و خوشه‌هاي تشكيل‌شده و روابط دروني آنها و نيز پردازش‌هايي براي رسيدن به نقشه‌هاي مطلوب‌تر، انجام شد. بر اساس نقشه‌هاي حاصل ‌شده از تحليل مدارك مورد مطالعه، مفاهيمي از قبيل: علم اطلاعات، كتابخانه، تحليل كتاب‌سنجي، نوآوري و متن‌كاوي از جمله پُركاربردترين موضوعات در حوزه اطلاع‌سنجي در سطح بين‌المللي به‌‌شمار مي‌روند. ترسيم نقشه‌هاي هم‌واژگاني در مقاطع زماني مختلفِ مورد بررسي، تغييرات و پايداري‌هايي را در مفاهيم و واژه‌هاي مرتبط با حوزه اطلاع‌سنجي نشان مي‌دهد. برخي از واژه‌ها نظير «تحليل كتاب‌سنجي» در تمام سال‌هاي مورد مطالعه حضور دارند، در حالي كه برخي ديگر در طول زمان ناپديد مي‌شوند. مفاهيم جديد به‌عنوان بازتركيبي از واژه‌هاي موجود و در تعامل باتحولات و فناوري‌هاي جديد پديد مي‌آيند.

Based on the co-occurrence analysis method, the scientific fields can be extracted and the relationships between them can be detected directly from their subject content. With this view in mind, the aim of this study is to determine the subfields of informetrics and the relationships between these subfields, and thus to investigate the efficiency of this method and its application in mapping of the structure of scientific fields. This is an applied study using scientometrics, co-word analysis and network analysis methods. In order to determine the main concepts in the field of informetrics, all scientific papers of international scholars in this field were extracted from WOS (included 7375 records from 1991 to 2012). Then after refining and standardizing the keywords of these articles, a selected list of these keywords was prepared. Using the results of the data analysis, the trend in publication growth in the field of informetrics and each of its subfields was identified.Then the thematic maps were drawn using Vosviewer and Nodexl software. The resulting data of the maps and the structure of the formed clusters and their inter-relationships have been analysed. Based on the resulted maps the concepts such as information science, library, bibliometric analysis, innovation and text mining are the most widely used topics in the field of informetrics. The co-word occurrence maps drawn at different time periods show the changes and stabilities in the concepts and terms related to the field of informetrics. Some words like "bibliometric analysis" are present in all the studied years, while others disappear over time. In interacting with developments and new technologies, the new concepts can be created.