بررسي يازده رباعي از خيام در ميان رباعيات منسوب به حافظ با تكيه بر تاريخ نسخ و نكات سبكي و محتوايي

بسياري از رباعيات منسوب به خيام در جاي جاي متون نظم فارسي به نام شاعران ديگر نيز ضبط شدهاست. اين امر علاوه بر ايجاد ترديد در مورد صحت انتساب رباعيات خيام، انتساب چنين رباعياتي را به شاعران ديگر نيز دشوار مىسازد. اختلاف در انتساب رباعيات تا حدي است كه گاه براي يك رباعي نام هفت شاعر در منابع مختلف درج شده است. بيش از يك سده است كه پژوهشگران ايراني و خارجي درباره صحت انتساب اين قبيل رباعيات تحقيق كردهاند اما ضرورت پژوهشهاي بيشتر در اين زمينه همچنان به قوت خود باقي است. اين مقاله با مطالعه يازده رباعي كه مشتركاً هم به خيام و هم به حافظ منسوب شدهاند، در صدد بررسي و نقد صحت انتساب اين رباعيات به دو شاعر مورد بحث است. پس از ذكر محل و تاريخ انتساب رباعيها به هر يك از دو شاعر به سبك شناسي زباني و سابقه تاريخي رباعيات پرداخته و مضمون آنها را با مضامين رباعيات اصيل خيام سنجيدهايم. در نهايت با رد انتساب آنها به حافظ، با توجه به تحليل نسخه‌اي، سبكي و محتوايي، انتساب شان را به خيام اقوي دانستهايم.