نظريه انتقادي و فراروي‌ها در انديشه هابرماس

Critical theory and transcendencies in Habermas’s thoughts

پوزيتيويسم، هرمنوتيك و نظريه انتقادي - فرهنگي، سه گفتمان علمي بودند كه در دهه 1960 عرض اندام كردند. ديدگاه انتقادي، گفتمان‌هاي ديگر را به صورتي جدي به چالش كشاند. درون مايه نظريه انتقادي نفي و اثبات عرصه‌هاي مختلف (دانش، اقتصاد، سياست، آموزش و پرورش، فرهنگ توده‌اي و...) جامعه سرمايه‌داري متاخر است. سرمايه داري متاخر در قرن بيستم و با پيدايش دولت رفاهي به تدريج شكل گرفت. در اين مرحله سرمايه‌داري از وضعيت آرماني اوليه (ليبرال - دموكراسي) تا اندازه‌اي دور شد و آبستن بحران‌هاي فراگير گشت. مبناي فلسفي نظريه انتقادي بر معرفت‌شناسي مبتني بر علايق سه گانه: فني - ابزاري، علمي يا تفسيري و رهايي بخش، استوار شده است. تفاوت آن با ديگر نظريات انتقادي، در رهايي بخشي آن است. اين نظريه پوزيتيويسم را به خاطر بعد ايديولوژيكي نقد مي‌كند؛ انديشه‌هاي پست مدرن را به اين دليل نقد مي‌كند كه بنيادهاي دانش را بي‌اعتبار ساخته، فاصله دانايي و ناداني را از ميان برداشته و تلاش براي پيشرفت را در هاله‌اي از ابهام قرار داده است و هرمنوتيك را به خاطر محافظه كاري نهفته در آن كه قادر به برملا كردن كژ ديسه‌هاي جامعه سرمايه داري نيست سرزنش مي‌كند.

Positivism, hermeneutics, and critical-cultural theory were three discourses which emerged in the 60s. Critical theory seriously challenged other discourses and its central theme is the denial and approval of the different domains (science, economy, politics, education, mass culture, etc.) of the late capitalism society. Late capitalism gradually appeared in the 20th century along with the appearance of welfare states. At this stage, Capitalism distanced from the early ideal form (liberal democracy) to some extent, bearing widespread crises. The philosophical foundation of critical theory is based on the epistemology rooted in the triple technical-instrumental, scientific or interpretive, and emancipatory interests. Their difference with other critical theories is in their emancipation. This theory criticizes positivism due to its ideological dimensions and condemns the postmodernist thought because it devalues the foundations of knowledge, leaves no difference between knowledge and ignorance, and diminishes the will to advance. The theory also criticizes the conservatism underlying in hermeneutics because it is unable to uncover the distortions of capitalist society.