تعريف مابعدالطبيعه بر اساس موجود بماهوموجود از ديدگاه فارابي

Farabiʹʹs Definition of Metaphysics Based on Being Qua Being (Derived from Al-]amʹʹ bayna ra’yay al-˙akimayn, al- Borhan, , Iḥṣāʾ l-ʿulūm , Aghrāḍ and Taʹʹliqat)

چكيده فارابي در آثار خود داراي سه ديدگاه در ارايه تعريف مابعدالطبيعه است كه دو ديدگاه وي بر اساس موجود بماهوموجود ارايه شده و در اين مقاله بررسي شده است. فارابي در ديدگاهي كه مبتني بر دو كتاب الجمع بين رايي الحكيمين و البرهان است، موجود بماهوموجود را موضوع فلسفه يا حكمت مي‌داند كه مشتمل بر الهيات، طبيعيات، رياضيات و علم سياست يا علم اخلاق است. اين ديدگاه كه در بردارنده نوعي تفسير ابتدايي از اصطلاح موجود بماهوموجود است، ريشه در نظريات اسكندر افروديسي در شرح مابعدالطبيعه دارد. اسكندر نيز در شرح مابعدالطبيعه با وجودي كه به نظر مي‌رسد كه در برخي موارد، تفسير دقيقي از موجود بماهوموجود ارايه مي‌كند ولي در نهايت، حكمت با موضوع موجود بماهوموجود را مشتمل بر اقسامي‌‌ مي‌داند كه حكمت به معناي دقيق كلمه با موضوعيت موجودات الهي و نيز طبيعيات با موضوعيت موجودات طبيعي از جمله اين اقسام‌اند. ديدگاه نهايي فارابي در تعريف بر اساس موجود بماهوموجود با‌اندكي تفاوت، در سه اثر احصا العلوم، اغراض مابعدالطبيعه و تعليقات متمركز است. فارابي در احصا العلوم كه هر چند به پختگي دو اثر ديگر نيست، برخلاف كتاب الجمع و البرهان تشخيص مي‌دهد كه مباحث موجود بماهوموجود متعلق به دانشي در عرض طبيعيات، رياضيات و علم مدني است و در رساله اغراض كه به طور اختصاصي در آن به شرح و تبيين تعريف مابعدالطبيعه بر اساس موجود بماهوموجود و موضوع و بخش‌هايي مي‌پردازد، اين ديدگاه را به اوج خود مي‌رساند. وي در تعليقات، هماهنگ با رساله اغراض، به تعريف و موضوع مابعدالطبيعه پرداخته و تبيين و تفسير دقيق‌تري را از اصطلاح موجود بماهوموجود ارايه مي‌دهد.

Abstract In his works, Farabi expresses three viewpoints in defining Metaphysics; two of which based on being qua being are discussed in the present article. Farabi in Kitab al-]amʹ bayna ra’yay al-?akimayn and al-Borhan, defines wisdom (or first philosophy) as the science of being qua being that includes particular sciences ( Theology, Mathematics, Physics and Politics or Ethics). This view expressed in his works is a basic interpretation of the term being qua being whose origins goes back to the commentary of Alexander of Aphrodisiac on Aristotleʹs Metaphysics. In his commentary, Alexander deals with a being which in some cases is the accurate interpretation of the being qua being. Ultimately, it is wisdom which includes wisdom in the proper sense (whose subject matter is eternal and unmoved things) and physics (whose subject matter is natural things). Farabiʹs ultimate viewpoint in the definition of metaphysics can be seen in Ih?s??? l-?ul?m , Aghr?d? and Taʹliqa where he puts Metaphysics alongside physics, mathematics and civics. In Aghr?d? where he specifically deals with the definition and the subject matter of Metaphysics he elevates this viewpoint to its highest point. In Taʹliqat in accordance with Aghr?d?, Farabi offers his most accurate commentary on being qua being.