ارايه الگويي براي پايش اكولوژيك در جنگل‌هاي زاگرس مركزي با تاكيد بر منطقه حفاظت‌شده جنگلي هلن استان چهارمحال و بختياري

Developing a pattern for ecological monitoring in central Zagros forests (Case Study; Helen forested protected area)

منطقه حفاظت‌شده جنگلي هلن واقع در استان چهارمحال و بختياري با وسعت 40131 هكتار را مي‌‌توان با توجه به شرايط طبيعي و انساني حاكم بر آن، نماينده جنگل‌‌هاي زاگرس مركزي دانست. در اين مقاله براي پايش اكولوژيك درازمدت منطقه، چارچوبي مركب از مدل مفهومي اكوسيستم و اجزاي برنامه پايش، ارايه‌‌ شده است. مدل مفهومي به روش تحليلي طراحي و تدوين شد. اجزاي برنامه پايش شامل اهداف، شاخص‌‌ها، ايستگاه‌‌ها، روش‌‌ها، تناوب زماني و مسيول و هزينه‌‌هاي پايش با توجه به ويژگي‌‌هاي منطقه، مشخص شدند. اهداف مطابق مدل مفهومي شامل بررسي تغييرات مساحت، تراكم و سلامت تاج پوشش، تنوع‌‌زيستي و رشد و توليد جنگل تعيين شدند. 80 پلات در قالب شبكه تصادفي منظم به‌منزله ايستگاه‌‌هاي پايش مشخص شدند كه هر سال از يك چهارم آن‌ها، آماربرداري انجام و بدين ترتيب طي چهار سال تمام سطح منطقه پايش و اين روند تكرار ‌‌شد. در اولين سال اجراي برنامه 17 پلات به صورت آزمايشي آماربرداري شد كه با توجه به تكرار‌نشدن نمي‌‌توان آن را پايش واقعي دانست، اما براي درك وضع موجود و پايلوت برنامه اصلي بسيار مفيد است. نتايج پارامترهاي اندازه‌‌گيري‌‌شده نشان مي‌‌دهند ميانگين تراكم تاج پوشش 25 درصد است. ابتلاي 55 درصدي درختان بلوط به آفاتي مانند كنه‌‌‌هاي گياهي، شته و زنجره نگران‌‌كننده است. تنوع گونه‌‌هاي درختي و درختچه‌‌اي كم (شاخص شانون وينر معادل 4/0)، اما تنوع گونه‌‌هاي علفي و بوته‌‌‌اي مطلوب (4/3) است. همچنين، 62/46 درصد فراواني كلاس‌‌هاي قطري 0/10- 4/35 درختان نشان‌‌دهنده تبديل‌شدن جنگل به وضعيت شاخه‌‌زاد است.

Helen Protected Forest with 40131 ha area is located in Chaharmahal va Bakhtiary province. Due to its intimate relationship with man, the forest is consideredone of the best representatives of central Zagros woodlands. With the aim of launching a long-term scheme to monitor man-made effects on structure and function of vegetation cover in landscape scale, the current study propelled to develop a conceptual model to outline effect of man activity on the fragile nature. Monitoring subjects consisted forest area, tree crown density and health, vegetative biodiversity, forest growth and biomass indices. Monitoring stations were determined at the cross points of a grid comprising 100 plots. Each year a quarter of plots supposed to be surveyed according to standard protocols for measuring indicators related to monitoring goals in a way that all plots have beenchecked over a 4-year time period. Implementation of the program started with 17 plots, nevertheless the results could not be reported as a monitoring program due to lack of repetition. However, the results showed that crown density was in average 25%.Also, 55% of oak trees were infected by a kind of tick, louse orcicada, which was considerably high. Trees and shrubs diversity was low (Shanon-Winer index=0.4) but herbaceous diversity was proper (3.4). About47% abundance of trees with diameters 10-35.4 cm at breast height implied that the forest was under increasing pressure to be transformed from high forest to coppice in the past.