بررسي و تحليل فرآيندهاي اصلي واژه آفريني در غزليات شمس

Structural Analysis of the Main Processes of Neologism in Ghazaliat of Shams

زبان فارسي از گروه زبانهاي اشتقاقي و تركيبي است كه در حوزه ساختن تركيبات، توانش فراواني دارند. بزرگان شعر و ادب فارسي چون فردوسي، نظامي، خاقاني و حافظ در اين عرصه گامهاي مهمي برداشته و با بيان مكنونات خود در قالب تركيبات جديد، به گسترش دامنه واژگان زبان ياري رسانده اند ولي مولانا در اين ميان جايگاه ويژه اي دارد. صدها سازه نو در قالب اسم، صفت، قيد، فعل و نيز تركيبات وصفي، اضافي، كنايات، شبه جمله ها و ... در ديوان او وجود دارند كه هركدام مستلزم بررسي جداگانه است. با توجه به رشد انفجارگونه علوم در عصر كنوني و نياز مبرم به واژه سازي در تمام عرصه هاي علمي، صنعتي و فرهنگي، معرّفي شيوه هاي واژه آفريني مولانا ميتواند بعنوان يك الگو مطرح گردد و زمينه هاي "نوواژه هراسي" را كه مانع ساخت يا پذيرش واژه هاي جديد ميشود، كاهش دهد. در اين مقاله به فرآيندهاي اصلي واژه سازي يعني: "اشتقاق" و "تركيب" در حوزه هاي اسم و صفت و قيد، در غزليات شمس پرداخته ميشود.

The Persian language is one of the declinable languages which have plentiful potential in the field of creating compounds. Great poets such as Ferdowsi, Nezami, khaghani and Hafez have taken important steps in this area and by expressing their ideas, in the form of new compounds, they have helped to extend the scope of Persian language, but Rumi in this arena, in terms of quality and quantity, has a special place. There are hundreds new structures in the form of noun, adjective, adverb, verb, allegory, as well as adduct, combination of attribute and likeness sentences and etc in his poems that each requires separate review. In this era because of the exploding growth of science, and main necessity to word-making in the whole fields such as scientific, industrial, and cultural, Introducing methods of Rumi’s word-creating, can be raised as a template and reduced “Neologism –avoiding”, that prevent from constructing or accepting new words. In this article represent the main processes of word-making, including the "derivation" and the "compound" in the nouns, adjectives and adverbs in the Ghazaliat of Shams.