خوانش نشانه‌شناختي فيلم سينمايي زندگي خصوصي آقا و خانم ميم با تكيه بر نظريه «سپهر نشانه‌اي» در مطالعات زبان و متن

Semantic Reading of “Private Life of Mr. and Mrs. M.” based on the Theory of "Semantics Semiosphere" in Language and Text Studies

يوري لوتمن (1993-1922) كه از بنيان‌گذاران مكتب نشانه‌شناسي مسكو- تارتو به‌شمار مي‌رود، جايگاه مهمي در معرفي و بسط مباني و خرده‌نظريه‌هاي نشانه‌شناسي فرهنگي، همچون نظريه سپهر نشانه‌اي دارد. به عقيده لوتمن، نظريه سپهر نشانه‌اي هر متن را به‌عنوان يك كليت فرهنگي درنظر مي‌گيرد كه مي‌توان ازطريق بررسي رمزگان نشانه‌اي آن، به شيوه توليد زنجيره معاني خاص در يك فرهنگ معين دست يافت؛ ازاين‌رو، خوانش مبتني‌بر نظريه سپهر نشانه‌اي با انتخاب متوني كه به يك دوره اجتماعي- تاريخي متعلق هستند، امكان بازشناسي ژرف‌ساخت‌هاي فرهنگي- اجتماعي آن دوره را فراهم ‌مي‌كند. اين خوانش با درنظر گرفتن توليدات فرهنگي يك مقطع خاص زماني و بررسي مناسبات و تعاملات بينامتني، اشتراك و همساني فرآيند توليد معنا در يك سلسله متون و بخش قابل توجهي از ژرف‌ساخت‌هاي اجتماعي- فرهنگي آن دوره را نشان مي‌دهد. در اين مقاله، با تكيه‌ بر نظريه سپهر نشانه‌اي، ابتدا فيلم زندگي خصوصي آقا و خانم ميم (1390) ساخته سيد روح‌الله حجازي را به‌عنوان جزيي از يك سپهر نشانه‌اي كلان بررسي و سپس قابليت‌هاي نشانه‌اي اين فيلم را در رابطه پويا و مطمين با ژرف‌ساخت‌هاي اجتماعي- فرهنگي دهه 80 مطالعه مي‌كنيم. از سوي ديگر، درصدد پاسخ به اين پرسش هستيم كه عناصر مشترك سپهر نشانه‌اي متون سينمايي اين دهه ازرهگذر چه استعاره‌پردازي‌ها و نمادسازي‌هايي توانسته‌اند بر مختصات اجتماعي- فرهنگي جامعه ايران دهه 80 دلالت كنند.

Yuri Lotmn (1993-1922) is the founder of the Moscow-Tartu school. He has a distinguished role in introducing and developing the “Theory of Intercultural Semiotics”. In Lotman’s opinion, cultural semiotics considers each text as a cultural totality. The existing signs in the text could indicate the way in which the significances are produced to achieve a certain specific meanings in a culture. Hence, cultural semiotics can choose many texts that belong to a social and historical ambiance for recognizing the cultural and social infrastructures of that period. In fact, it could be an analytic approach, which envisages the cultural productions of a particular section and the survey of intertextual relations, interactions and dynamic relationships between them. In this article, we rely on the movie The Private Life of Mr. and Mrs. M. (2011) directed by Ruhollah Hejazi as a cultural product of a particular period. The analysis of this textʹs themes and its dynamic relationship with other texts shows a considerable part of the cultural phenomenon in this period. Finally, this study aims to reveal common themes and processes in the meaning interdependency between these texts