تحليل توزيع فضايي كتابخانه‌هاي عمومي سطح شهر يزد

Analysis of Spatial Distribution of Public Libraries in the City of Yazd

كتابخانه يك مركز مهم اطلاع‌رساني است و نقشي اساسي در ارتقاي سطح سواد و آگاهي افراد جامعه ايفا مي‌كند. اين كه كتابخانه‌اي مورد استقبال و يا بي‌مهري مراجعان قرار مي‌گيرد، متاثر از عوامل بيروني يا دروني است. يكي از مهم رين جنبه‌هاي بيروني موثر بر افزايش ميزان مراجعه و استفاده از كتابخانه‌هاي عمومي، نحوه استقرار و توزيع جغرافيايي آن ها در بافت شهرهاست. مقاله حاضر به تحليل توزيع فضايي كتابخانه‌هاي عمومي سطح شهر يزد، با استفاده از نرم فزارهاي IS، Excel و Spss و در چارچوب روش تحقيق توصيفي- تحليلي به سنجش درجه توزيع متعادل با استفاده از ضرايب آنتروپي و جيني و نيز تعيين الگوي پراكنش كتابخانه‌هاي عمومي با استفاده از ضرايب موران و گري و نحوه تمركز آن ها از ضريب G عمومي بر اساس تكنيك‌هاي مربوط به خودهمبستگي فضايي پرداخته است. جهت تعيين نوع پراكندگي كتابخانه‌هاي عمومي از روش "تحليل نزديك ترين همسايگي"و براي بررسي ميزان برخورداري نواحي مختلف شهر يزد از اين خدمت، از روش تاكسونومي عددي استفاده شده است. داده‌هاي مورد نياز نيز به روش كتابخانه‌اي و با مراجعه به منابع و سازمان‌هاي مربوطه گردآوري شد كه داده‌ها شامل نقشه كتابخانه‌ها و نواحي هشت‌گانه شهر يزد و اطلاعات مربوط به آن هاست. نتايج نشان داد: مقداري نابرابري و ناهماهنگي در توزيع كتابخانه‌ها در سطح شهر يزد وجود دارد و الگوي توزيع و تمركز آن ها از نوع تصادفي به سمت پراكنده با تمركز پايين (نقطه سرد) است كه بيان گر اين واقعيت است كه فضاهاي با دسترسي پايين در مجاور يكديگر متمركز شده‌اند. هم چنين نواحي مختلف شهر يزد از لحاظ برخورداري از امكانات كتابخانه‌هاي عمومي با هم يكسان نيستند و ناحيه 2-3 برخوردارترين و ناحيه 3-1 محروم‌ترين نواحي شهر را از اين نظر تشكيل مي‌دهند.

Library is a very significant center for transferring information and it has an important role in improving peoples’ knowledge and awareness. However, due to some external and internal factor some libraries have a lot of applicants while some have few ones. One of the most important and useful external factors on the number of the applicants in the public libraries is the location and geographical distribution of them in the city texture. Accordingly this article is going to analyze the spatial distribution of public library in Yazd by using software like GIS, Excel, SPSS and descriptive-analytic methods Entropy and Gini index are used for evaluating balanced distribution, Moran and Gary index used for public libraries’ scattering and general G index used for their kinds of concentration based on techniques related to spatial auto-correlation. “The nearest neighborhood” method is used for determining the kind of public libraries’ distribution and numerical Taxonomy method used for investigating the number of different areas in the city which have this service. Necessary data such as libraries’ maps, eight-side district of Yazd and related information are gathered by library method. The results show that there are some imbalances and disparity in the distribution of libraries’ in Yazd. Also, their distribution and concentration model is random or scattered with low concentration (cold spot) which expresses the fact that areas with less availability are located close to each other. In addition, different areas do not have the same facilities in their public libraries and 3-2 district has the most facilities while 1-3 districts have the least ones.