اصطلاح حوزه علميه: تاريخچه پيدايي و تحولات معنايي

The Term of Hawza Ilmiyya: A History of its Appearance and the Semantic Evolution

حوزه علميه به مركز علوم مذهبي شيعيان اطلاق مي شود كه در مطالعات مربوط به تاريخ نهادهاي علمي ـ آموزشي شيعيان، پيشينه و چگونگي پيدايي عنوان آن مغفول مانده است. افزون بر اين، اين مطالعات مراكز علوم ديني پيش از ايجاد اين اصطلاح را نيز، تحت عنوان حوزه علميه معرفي كرده اند. پژوهش حاضر به تاريخ پيدايي و تحولات معنايي تركيب حوزه علميه اختصاص دارد. يافته هاي اين پژوهش حاكي است، اصطلاح حوزه علميه از بطن تحولات سياسي ـ اجتماعي عصر مشروطه برآمد كه نخستين بار به مفهوم امروزي آن، بر نهادي اطلاق شد كه شيخ عبدالكريم حايري در قم بنيان نهاد. همچنين، اين پژوهش نشان مي دهد كه ساختار نوين مراكز علمي شيعي امروزين يا به اصطلاح «حوزه علميه»، قابل انطباق با مراكز علمي پيش از آن نيست.

“Hawza ilmiyya” refers to the centre of Shiites seminary that its name background and genesis, in studies on Shiite educational and scientific institutions, has been ignored. In addition, these studies have introduced the Shiite seminaries before creation of the term, as “Hawza ilmiyya”. This study focuses on the emergence and the semantic evolution of the term of “Hawza ilmiyya”. The findings of this study suggest that the term of Hawza ilmiyya emerged from within socio-political changes of constitutional period and at first, in its modern sense, was entitled the institution that was founded by Sheikh Abdul Karim Haeri in Qom. Also, this study shows that the new structure of Shiite seminaries, so-called "Hawza ilmiyya", is not applicable to the ancient Shiite scientific centers.