تجلي مفاهيم قرآني، ذكر و عرفان اسلامي در ساخت و تزيين كاسه هاي دعايي عصر صفوي

دوره صفوي يكي از دوره هاي درخشان تمدن ايراني اسلامي است. آثار اين دوره كه متاثر از مذهب شيعه است، به عالي ترين صورت، نشان دهنده آميختگي مذهب و هنر است. يكي از آثار برجسته اين دوران، كاسه هاي دعايي است كه با خط نگاره هايي شامل آيات قرآن، احاديث، نام رسول اكرم (ص) و امام علي (ع) و امامان معصوم تزيين شده اند. قرآن با توجه به ويژگي هاي نمادينش، قابليت ويژه اي براي شكل دادن به آثار هنري دارد كه در اين پژوهش اين قابليت ها در كاسه هاي دعايي عصر صفوي بررسي مي شود. روش اين تحقيق كتابخانه اي است؛ به اين ترتيب كه به كمك كتب و تصاوير موجود در كتاب ها، به بررسي نقوش حكاكي شده بر روي ظروف دوره صفوي از لحاظ زيبايي شناسي و تحليل محتواي طرح ها و نقوش روي مصنوعات مي پردازيم. پژوهش حاضر به بررسي ويژگي هاي زيبايي شناسي اين ظروف از منظر تجلي آيات قرآني، عرفان اسلامي و مفهوم ذكر مي پردازد و به طور خاص كاسه هاي به جا مانده از اين دوره را بررسي مي كند. در اين كاسه ها نه تنها از آيات و احاديث و اسما متبركه براي شفابخشي استفاده شده است، بلكه هنرمند از آن ها به عنوان عناصر تزييني نيز بهره گرفته است، تكرار اين كلمات نشان دهنده مفهوم ذكر و كثرت در وحدت است. نوشيدن آب از آن ها نيز در ادامه اعتقاد به شفابخشي آب حيات در باورهاي مردم ايران باستان است. اهداف مقاله 1. شناخت نوع مضامين قرآني به كار رفته در كاسه هاي دعايي دوره صفويه. 2. دستيابي به تمايز و تشابه خط نگاره هاي قرآني به كار رفته در كاسه هاي دعايي دوره صفويه. سوالات مقاله 1.آيا مذهب شيعه در مضمون آيات و ادعيه و احاديث منقوش شده بر روي كاسه هاي اين دوره تاثير داشته است؟ 2.آيا خط نگاره هاي اين كاسه ها در ويژگي هايي از قبيل؛ نوع خط، نحوه چيدمان و نقوش تزييني به كار رفته تفاوتي با نمونه هاي پيشين دارند؟