پيامد‌هاي تهاجمات ازبكان بر منطقه خراسان در دوره صفوي

Aftermath consequences of the Invasionof Uzbeksin the Regionof Khorasanin the Safavid Period

چكيده منطقه خراسان يكي از مهم‌ترين كانون‌هاي بحران در دوره صفوي بود. اين منطقه به سبب موقعيت حساس و مهمي كه داشت، همواره، مورد توجه همسايگان ايران، به ويژه ازبكان، قرار مي‌گرفت. ازبكان به عنوان وارثان چنگيز و سپس تيموريان، خراسان را سرزمين موروثي خود مي‌انگاشتند. در مقابل، صفويان نيز به عنوان جانشينان حكومت‌هاي رسمي ايران، اين سرزمين را جزيي از قلمرو خود مي‌شمردند. اين عامل، در كنار عوامل مذهبي، زمينه‌هاي برخورد‌هاي طولاني مدت صفويان با ازبكان را فراهم كرد. تقريباً يك دهه پس از ايجاد دولت صفوي، مناسبات اين دو به صورت منازعات سياسي و مذهبي بروز يافت. اين منازعات در همه ادوار دولت صفوي تداوم داشت و از رهگذر آن، منطقه خراسان متحمل آسيب‌هاي جدي شد. حيات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و مذهبي منطقه خراسان، كه تا پيش از يورش‌هاي ازبكان طريق اعتلا مي‌پيمود، بر اثر تهاجمات پيوسته آنها دچار ركود و رخوت شد. پرسش محوري اين پژوهش بر اين اصل استوار است كه تهاجمات ازبكان چه تاثيراتي بر ساختار سياسي و شرايط اجتماعي، اقتصادي و مذهبي منطقه خراسان داشته است؟ نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد كه يورش‌هاي پيوسته ازبكان به مناطق آباد خراسان تمامي ابعاد حيات انساني در اين منطقه را تحت تاثير خود قرار داد و روند رشد و ارتقاي فضاي كلي خراسان را متوقف كرد و يا كاهش داد.

Abstract Khorasan region was one of the most important hotspots in the Safavid period.This area because of its sensitive and important position has always been regarded by Iranʹs neighbors, particularly Uzbeks.As the heirs of Chenghiz, Uzbeks and Timurids have assumed Khorasan as their hereditary lands. At the other side, Safavids as the successor of the Iranian formal governments, have considered this land as part of their territory. This factor, along with the religious aspects of the Safavids provided long-term clashes with Uzbaks. Almost a decade after the establishment of the Safavid government, the political and religious conflict between them started. The conflict lasted all through the time of the Safavid Dynasty and because of that the region of Khorasan suffered seriously.Their political,social, economic, religious life of Khorasan region that had gradually been promoted before the attacked of the Uzbeks, as a result of their continuous aggressions suffered from depression and apathy.The central question of this study is based on the assumption that what was the impact of attacks of the Uzbeks on the political structure and the social, economic and religious condition of Khoras? The results show that the continuous and frequent onslaught of Uzbeks to frequented areas in the region of Khorasan influenced all aspects of human life, and the process of growth and improvement of Khorasan had been stopped or slowed down.