اثر شدت تابش بر تحمل به سرماي سويا [Glycine max (L.) Merr.] با استفاده از روش فلورسانس كلروفيل

Effect of light intensity on cold tolerance in soybean (Glycine max L. "Merr") using chlorophyll fluorescence technique

به‌منظور بررسي اثر تنش سرما و شدت تابش بر پارامترهاي فلورسانس كلروفيل و امكان به كارگيري اين روش براي ارزيابي اثر شدت تابش بر تحمل به سرما در گياه سويا آزمايشي در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي به صورت فاكتوريل اجرا گرديد. دو رقم 032 و BP سويا در گلخانه و در شرايط مطلوب رشدي كشت شده و پس از سه هفته، به مدت 12 روز تحت تيمارهاي دمايي (پنج و 28 درجه سانتي‌گراد) و تابشي (2000 و 8000 لوكس) قرار گرفتند و سپس پارامترهاي فلورسانس كلروفيل اندازه‌گيري گرديد. نتايج نشان داد كه تنش سرما در هر دو تيمار تابشي موجب كاهش فلورسانس متغير (Fv)، حداكثر كارايي كوانتومي فتوسيستم II (Fv/Fm) و كارايي كوانتومي فتوشيميايي موثر فتوسيستم II [Y(II)] شد در حالي‌كه كارايي كوانتومي غير فتوشيميايي تنظيم‌شده فتوسيستم II [Y(NPQ)]، كارايي كوانتومي غير فتوشيميايي تنظيم‌نشده فتوسيستم II [Y(NO)] و خاموشي غير فتوشيميايي (NPQ) را افزايش داد كه ميزان اين تغييرات در شدت تابش 8000 نسبت به 2000 لوكس بيشتر بود. كاهش Fv/Fm و افزايش NPQ تحت تنش سرما در رقم 032 نسبت به BP بيشتر بود. همچنين در اين رقم نسبت بيشتري از Y(II) كاهش يافته توسط Y(NPQ) جايگزين شده و از افزايش بيشتر Y(NO) اجتناب شد. تنش سرما در هر دو سطح تابشي موجب خسارت به سيستم فتوشيميايي و فتوسنتزي در بوته‌هاي سويا شد كه ميزان اين خسارت در شدت تابش زياد شديدتر بود. در شرايط تنش سرمايي رقم 032 نسبت بيشتري از انرژي مازاد خود را از طريق خاموشي غير فتوشيميايي و همچنين فعاليت چرخه گزانتوفيل منحرف نموده و نسبت به رقم BP متحمل‏تر بود. بنابراين مي‌توان رقم 032 را به عنوان رقم متحمل‌تر در مقايسه با رقم BP نسبت به تنش سرما بويژه در مناطق با شدت تابش بالا معرفي كرد.