سرمايه اجتماعي، محيط كسب‌وكار و نهادهاي دولتي: مباني نظري، تجربيات عملي و توصيه‌ها (با تاكيد بر قوه مقننه)

Social Capital, Business Environment and State Institutions: Theoretical Basics, Practical Experience and Recommendations (With Emphasis on Legislature)

در نتيجه تغيير چشم‌انداز اقتصاددانان از تاكيد بر سرمايه فيزيكي و سپس سرمايه انساني به سرمايه اجتماعي، محيط اجتماعي كسب‌وكار به‌عنوان يكي از محيط‌هاي دربرگيرنده كسب‌وكارها از اهميت زيادي برخوردار شد. به‌رغم اين تحولات، با نگاهي به قوانين برنامه توسعه كشور (برنامه چهارم و پنجم) و سند چشم‌انداز مي‌توان گفت كه تاكنون نظام تدبير در ايران، توجه به بهبود محيط كسب‌وكار را موضوعي مستقل از ارتقاي سرمايه اجتماعي در نظر گرفته است. اين نوشتار تلاش دارد تا با روش توصيفي ـ تحليلي و استفاده از شيوه مطالعات اسنادي به اين پرسش‌ها پاسخ دهد كه سرمايه اجتماعي چه نقشي در بهبود محيط كسب‌وكار دارد؟ اگر سرمايه اجتماعي در بهبود محيط كسب‌وكار نقش دارد، آيا نهادهاي دولتي مي‌توانند با اتخاذ برخي رويه‌ها و سياست‌ها و تدوين قوانين، سرمايه اجتماعي كشور را كاهش يا افزايش دهند؟ پرسش اخير، درصدد روشن كردن زاويه ديد جديدي براي بحث جاافتاده در ميان سياستگذاران و قانونگذاران ايران است: «نهادهاي دولتي بر محيط كسب‌وكار تاثير مي‌گذارند». اين نوشتار نشان مي‌دهد كه ادبيات رو به رشدي در مورد تاثير نهادهاي دولتي بر سرمايه اجتماعي و از اين طريق بر محيط كسب‌وكار وجود دارد (سرمايه اجتماعي به‌عنوان متغير واسطه‌اي). در ميان نهادهاي دولتي، نقش قوه مقننه در ارتقاي سرمايه اجتماعي بسيار حياتي است، چنانكه حداقل، تجربه كانادا و اسپانيا نشان مي‌دهد. نوشتار حاضر با بررسي هم پيوندي محيط كسب‌وكار و سرمايه اجتماعي و نقش نهادهاي دولتي در بهبود سرمايه اجتماعي، توصيه‌هاي تقنيني مشخصي را براي ارتقاي وضعيت سرمايه اجتماعي در ايران ارايه خواهد داد.

Business social environment as one of environments of surrounding business was of great importance as a result of the economists perspective change, from emphasis on physical capital and then human capital to social capital. Despite these changes, we can say Iran governance has deemed that improving business environment is independent from promoting social capital, with looking at Development Plan Acts (fourth and fifth Plans) and Iran’s Vision 2025. This paper tries to answer these questions by the descriptive-analytical method and use of document method: what is the role of social capital in improving business environment? Suppose the social capital improves business environment, do state institutions can increase or decrease social capital by taking some process, making some policies and passing some acts. The latter question is important for creating a new perspective in Iran. Policy makers and legislators in Iran have accepted “the effect of state institutions on business environment”. The paper will discuss in a growing literature about the effect of state institutions on social capital and then business environment (social capital as an intermediate variable). At least, Canada and Spain’s experiences confirm the role of legislature in improving social capital is crucial. After analyzing associating social capital with business environment and the effect of state institutions on social capital, this paper will provide legislative recommendations for promoting social capital in Iran.