مفهوم قدرت در جامعهشناسي كيفري

كیفر، همچون دیگر پدیدارهاي اجتماعی، نقش هاي متعددي را در فرایند تعاملات روزمره میان شهروندان و حتی فراتر از آن، میان ساختارهاي موجود در یك جامعه و شهروندان آن ایفا می كند. شماري از این نقش ها آشكار بوده و به سهولت قابل شناسایی هستند . در مقابل، تحمیل مجازات نمایشنامه اي از ایفاي نقش هاي پیچیده و پنهان است كه گاه شناخت آنها نه تنها براي شهروندان بلكه حتی براي دست اندركاران نظام عدالت كیفري نیز دشوار خواهد بود. مجازات آخرین زنجیره از سلسله ي واكنش هاي تنبیهی است كه در روابط شهروندان با یكدیگر و نیز با ساختارهاي اعمال كننده ي قدرت اجتماعی پیوسته اعمال می گردند . مجازات یك تحمیل رنج صرف به عنوان واكنش در برابر بزهكاري نیست؛ مجازات یك فناوري عقلانی است كه در قالب اقتصاد تنبیه قابل فهم خواهد بود. فراتر از تصورات مرسوم در خصوص اهداف مجازات ها، تمامی اشكال واكنش هاي تنبیهی ارتباطی مرموز و پیچیده با مناسبات قدرت برقرار كرده اند . تكرار بی پایان الگوي انضباط – تنبیه در حقیقت، همان هنر ساختن و پرداختن انسان هاست؛ شهروندانی كه نخست از طریق اجبار به پیروي از هنجارها به موجوداتی از پیش تسخیر شده بدل گردیده و سپس با بهره گیري از روش هاي تنبیهی دوباره جامعه پذیر و به تعبیر شایسته تر قدرت پذیر می شوند. مجازات فناوري به غایت پیچیده ي مطیع كردن است. واكنش كیفري نه مطلقا یك عكس العمل ناخودآگاه براي حراست از ارزشهاي اجتماعی كه یك رفتار محاسبه شده براي وادار كردن شهروندان به تبعیت در برابر قدرت اعمال كننده ي آن است. این اجبار به پیروي به تناسب اشكال مختلف اعمال اقتدار گاه از طریق خشونت و گاه از طریق روش هاي پیچیده ي ساختن و پرداختن حاصل می گردد . به واسطه ي ارتباط ناگسستنی میان قدرت و مجازات، تغییر در چهره ي قدرت موجب دگرگونی در شیوه هاي اعمال آن و از جمله الگوهاي كیفرگذاري می گردد. در این مقاله، تلاش بر آن است تا از طریق كالبدشكافی مفهوم پیچیده ي قدرت و نیز با بهره گیري از تبارشناسی تاریخی اشكال این مفهوم، ارتباط میان پدیدار قدرت و واكنش هاي كیفري آشكار گردد.