اثر قارچ ميكوريزا بر عملكرد و اجزاي عملكرد توده ها ي محلي كنجد (Sesamum indicum L.) در سطوح مختلف آبياري

Effect of Mycorrhizal Fungi on Yield and Yield Components of Sesame (Sesamum indicum L.) landraces Under Different Irrigation levels

به منظور بررسي اثرات دو گونه قارچ ميكوريزا بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه 8 توده محلي كنجد در سطوح مختلف تنش خشكي آزمايشي به صورت فاكتوريل- اسپليت پلات با 3 تكرار در مزرعه تحقيقاتي هنرستان كشاورزي اروميه واقع در 12 كيلومتري شهرستان اروميه اجرا گرديد. فاكتور اصلي شامل سطوح مختلف آبياري (آبياري نرمال: آبياري بعد از 70 ميليمتر تبخير و تعرق گياه يا ETc، تنش ملايم: آبياري بعد از 90 ميليمتر ETc و تنش شديد: آبياري بعد از 110 ميليمتر ETc)، فاكتور فرعي شامل عدم تلقيح و تلقيح با دو گونه قارچ ميكوريزاي Glomus mosseae، Glomus intraradices و فاكتور فرعي فرعي شامل 8 توده محلي كنجد (جيرفت 13، محلي طارم زنجان، محلي مغان، ناز چند شاخه، TC-25، TS-3، داراب 14 و دشتستان 5) بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد تاثير سطوح مختلف آبياري، ميكوريزا و ژنوتيپ بر صفات مورد مطالعه معني دار است. مقايسه ميانگين نشان داد با افزايش شدت تنش خشكي، عملكرد دانه، تعداد كپسول در هر بوته، تعداد دانه در واحد سطح، تعداد دانه در هر كپسول و عملكرد بيولوژيك به طور معني داري كاهش مي يابد. تنش شديد خشكي عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك را به ترتيب به ميزان 63 و 52 درصد كاهش داد. استفاده از دو گونه قارچ ميكوريزا نسبت به حالت عدم استفاده از قارچ باعث افزايش عملكرد و اجزاي عملكرد دانه شد. در بين توده هاي محلي كنجد مورد بررسي، ژنوتيپ هاي محلي مغان و محلي طارم زنجان از نظر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه در هر سه شرايط مختلف آبياري، برتر از ساير توده ها بودند. اين توده ها مي توانند به عنوان توده هاي محلي برتر معرفي گردند. با توجه به نتايج اين تحقيق، جهت بهبود عملكرد و اجزاي عملكرد دانه استفاده از قارچ هاي ميكوريزا به خصوص گونه G.mosseae قابل توصيه است.

In order to investigate the effects of different levels of drought stress and two kinds of mycorrhizal fungi on yield and yield components of eight sesame (Sesamum indicum L.) landraces, an experimental using factorial split plot design was conducted with three replications in research field of Urmia agricultural high school. The main factor was consisted different levels of irrigation, normal irrigation (irrigation after 70 mm evaporation of crop (ETc)), moderate drought stress (irrigation after 90 mm ETc) and severe drought stress (irrigation after 110 mm ETc), sub plots including two kinds of mycorrhizal fungi Glomus mosseae, Glomus intraradices and non-inoculated (control). Sub-sub plots consisted of eight landraces of sesame names Jiroft13, Zanjan Tarom landrace, Moghan landrace, several branches Naz, TC-25, TS-3, Darab 14 and Dashtestan 5. Results of analysis showed that the effect of different levels of irrigation, mycorrhizal fungi and genotypes on studied traits was significant. Mean comparison showed that with increasing severity of drought stress, grain yield, capsule no per plant, grains no per area, grains no per capsule and biological yield decreased significantly. Severe drought stress reduced grain yield and biological yield about 63 and 52 percent, respectively. Using two kinds of mycorrhizal fungi Glomus mosseae, Glomus intraradices in compared with non-inoculated (control) all traits such as yield and yield components increased. Among under studied sesame landraces, Moghan landrace and Zanjan Tarom landrace based on traits yield and yield components had superiority on other landraces. For improvement yield and yield components, using mycorrhizal fungi, especially G.mosseae is recommendable. Also in three different irrigation conditions, Moghan landrace and Zanjan Tarom landrace were superior landraces.