استعاره مفهومي و طرحواره هاي تصويري در اشعار ابن خفاجه

Conceptual Metaphor and Image Schema in the Poems of Ibn Khafajha

استعاره از حيث نوآوري و گيرايي خيال و بازتابي كه در جان شنوندگان پديد مي آورد، قلمرو فراخي براي شگفتي زايي و ميداني براي مسابقه بزرگان سخن است. اهميت استعاره در شعر، چنان است كه عده اي از نظريه-پردازان ادبي، زبان را فقط «خيال و استعاره» مي دانند. از مكاتب بسيار جديدي كه به مسيله استعاره پرداخته است، مكتب زبان شناسان شناختي است. در اين ديدگاه استعاره يك فرآيند ذهني- زباني است. آنان استعاره را به صورت موضوعي، در حافظه معنايي تحليل مي كنند. يعني واژه هاي استعاري بر پايه بازيابي اطلاعات موجود در حافظه درازمدت تداعي مي گردد. اين نظام هرگونه فهم و بيان مفاهيمِ انتزاعي در قالب مفاهيمِ ملموس تر را كاربردي استعاري مي دانند. ابن خفاجه خداوندگار وصف در ادبيات اندلس، از نظر آفرينش استعاره هاي مفهومي و طرحواره هاي تصوري به عنوان يكي از زيرساخت هاي اساسي اين استعاره ها در چكامه هاي هنري خود در جرگه خلاق ترين شاعران است. استعاره-هاي وي ابزار توانمندي براي بيان معاني پيچيده، مبهم و دور از ذهن است كه با استفاده از تجربه شعري و زباني شاعر به بهترين شكل به بار نشسته اند. پاره اي از استعارات وي از مفاهيم قراردادي و زبان خودكار به وجود آمده است و پاره اي ديگر با بسط مفاهيم قراردادي، لباس نظم بر تن مي كنند و در موارد متعدد استعاراتي بديع و خلاق دارد. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي بر آن است تا راز ماندگاري استعارات ابن خفاجه را براي مخاطب روشن نمايد.