سنجش كيفيت محيط زيست شهري با به‌كارگيري مدل شاخص تركيبي (مورد مطالعه: كلان‌شهر تهران)

Urban Environmental Quality Assessment by Using Composite Index Model Case Study (Tehran Metropolitan Area)

نگرانی‌هایی از مناسب‌نبودن كیفیت محیط زیست اغلب شهرهای ایران وجود دارد. در این پژوهش شاخص‌های بهینة محیط زیست شهری در كلان‌شهر تهران شناسایی، و ضریب اهمیت هر یك از عوامل كمّی‌سازی‌شده و تأثیر مهم‌ترین معیارهای منتخب در ارزشیابی كیفیت محیط زیست شهری مطالعه شده است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات میدانی و مدل‌سازی است. شاخص‌ها و پارامترهای مهم با به‌كارگیری روش AHP گروهی و نرم‌افزار EC شناسایی و اولویت‌بندی شد. سپس، با توجه به معیارهای بومی‌شده و شرایط كلان‌شهر تهران، مدلی ترسیم شد كه بر اساس آن، ارزیابی كمی و كیفی محیط زیست شهری كلان‌شهر تهران با ‌فن تحلیل عاملی در نرم‌افزار SPSS انجام گرفت. نتایج نشان داد مناطق شهری 2، 1 و 3 با امتیازهای 86/3، 80/3 و 65/3، بالاترین رتبه‌ها و مناطق 10، 17 و 9 با امتیاز‌های 09/0، 04/0 و 01/0 كمترین امتیاز را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به نتایج، مناطق تهران از نظر شرایط زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شرایط ناهمگون و ناموزونی قرار دارند.  

Quantifying the performance of national policies and programs in different economic, social, and environmental fields has always been a major concern of planners, politicians and researchers worldwide. According to UN statistics, more than 60% of the world population will live in urban areas by the year 2030Despite occupying only 2% of the total land area on Earth, more than half the worldʹs population is living in cities. In this study, a systems approach was adopted to develop a composite index  in order to assess the potential of a city to become sustainable. The index is composed of 10 components containing a total number of 19 indicators. According to which, the 22 districts of Tehran City were compared in terms of sustainability of urban environment quality. The obtained results indicated that the Districts 1, 2 and 3 are in ideal sustainability conditions. These areas are among prosperous places of the city. About 59.09% of all districts were below the average. The Districts 18 and 19 with the values of 0.21 and 0.25 remain in critical condition.