ماهيّت علم قاضي

The Nature of the Knowledge of the Judge

درباره علم قاضي اختلافات و ابهاماتي وجود دارد؛ چه در اصل حجيت آن و چه در قلمرو انتفاع از آن و چه در مفهوم و معناي آن. به نظر مي رسد بخش قابل توجهي از اختلافات، ناشي از عدم شناخت ماهيت علم قاضي است. در قلمرو شرع و قانون و نيز قضا، آن چه ملاك است تحقق علم مي باشد؛ و تقريباً اگر نگوييم تحقيقاً، مراد از علم در قلمرو فوق، يقين عقلي يا منطقي كه در حوزه معرفت شناسي و فلسفه مورد توجه مي باشد، نيست. در قلمرو قضا نيز كه بخشي از چارچوب هاي شريعت در انسجام جامعه است، اين علم، مفهومي غير از قلمروهاي ديگر نمي تواند داشته باشد. علم قاضي ماهيتاً همان علمي است كه از طرق متعارف حاصل مي شود و در فقه و اصول، علمي كه در موداي طرق متعارف حاصل مي-گردد، علم عادي اطميناني است. اين علم عادي اطميناني همان قطع اصولي و فقهي است كه متمايز از يقين منطقي و فلسفي است. پس علم قاضي همان علم عادي اطميناني است كه البته به نظر بسياري، اين علم در حوزه ظنّ قرار گرفته و با تعابير ظنّ متاخم به علم، علم عرفي، ظنّ غالب، شبه قطع و... عنوان مي گردد؛ ولي حسب پژوهش، اين علم عادي در قلمرو فقه و حقوق همان قطع اصولي است و همه فقها موكداً آن را در قاضي شرط مي دانند. تلقّي علم داشتن (نه ظنّ) از علم قاضي، سرّ حجيت مطلق آن در ديدگاه بسياري از فقها و حقوقدانان و نيز تقدم آن بر ديگر ادله است.

There are disputes and in turn doubts about the judgeʹs science; whether in its principle of authority or its exploitation territory or in its meaning and purpose. It seems that significant part of differences is due to the lack of understanding the nature of the judgeʹs science. In the realm of religion and law, what is important is the realization of science. And approximately, if not by research, the purpose of science in above area is not the rational or logic which is concerned in epistemology and philosophy. In the judiciary territory which is a part of law framework to community cohesion, this science can not have other conceptual domains. Knowledge of the judge is the same science that naturally is obtained through conventional methods and in jurisprudence, science that is obtained through conventional methods is certainty normal science. This certainty normal science is the same principles certainty that is distinguished from logical and philosophical certainty. So, judgeʹs science is the same certain normal science. Of course, for many, this science arises in the field of suspicion. And introduced by the interpretations of suspicion lead-knowledge, common knowledge, prevailed suspicion, semi-certainty and etc. But in terms of research, this normal science is the same principles certainty all jurists emphasize the requirement of it in the judge.