ظرفيت هاي دروني اسلام در تقويت همبستگي با تمركز بر نقش حج در وحدت جهان اسلام

هرچند جهان اسلام همواره با ديالكتيك عوامل اتحادبخش و تفرقه افكن مواجه بوده است ولي هر بار عناصر اتحادبخش در سطح وسيعي بروز كرده اند، زمينه اتحاد فراهم شده است. اين مقاله درصدد پاسخ به اين پرسش است كه اسلام از چه ظرفيت هاي دروني جهت ايجاد و تقويت همبستگي برخوردار است. در اين بين، حج به عنوان عبادتي جهان شمول كه هرساله مسلماناني را از سرتاسر جهان در قالب برقراري مناسكي يكسان در زمان و مكاني واحد گردهم جمع مي كند، مورد توجه قرار گرفته است تا ظرفيت هاي آن در برقراري و تقويت همبستگي جهان اسلام بررسي شود. حج با تقويت هويت تمدني و تمركز بر دشمن مشترك، ظرفيت برقراري همگرايي سياسي جهان اسلام را دارد. از طرف ديگر؛ تقويت هويت ديني و سرمايه اجتماعي در حج، زمينه همگرايي ارتباطي را تقويت مي كند. جمعي بودن و ساختارشكن بودن مناسك حج، مناسكي وحدت بخش را ايجاد مي كند. همچنين فضاي اخلاقي و زمينه هاي تعامل اقتصادي در حج، براي همبستگي جهان اسلام، قابل تحليل است.