سياست‌گذاري امنيتي ناتو در عصر گسترش تهديدهاي هويتي و بحران‌هاي منطقه‌اي

سياست‌گذاري امنيت منطقه‌اي و بين‌المللي تابعي از ساختار توزيع قدرت بين بازيگران اصلي نظام جهاني است. تشكل‌هاي ساختاري در پيمان‌هاي امنيتي موثر بوده و سبب بازتاب قدرت در آنها مي‌شود. در سال‌هاي پاياني جنگ سرد، شرايط مناسبي براي افزايش تحرك راهبردي ناتو در مناطق پيراموني افزايش يافت. بحران ساختاري در سال‌هاي پاياني دهه 1980 افزايش يافته و به اين ترتيب، پيمان آتلانتيك شمالي در سال 1989 در وضعيت جديدي قرار گرفت. از اين مقطع زماني به بعد تحرك امنيتي و ژيوپليتيكي ناتو افزايش بيشتري پيدا كرده است. اولين نشانه تحرك راهبردي ناتو، در سال‌هاي بعد از انحلال پيمان ورشو و فروپاشي ديوار برلين به‌وجود آمد. ديوار برلين كه نماد جنگ سرد در سياست بين‌الملل محسوب مي‌شود، در نوامبر 1989 فرو ريخت. متعاقب چنين فرآيندي، زمينه براي دگرگوني در شكل بندي هاي سازماني و كاركردي پيمان ناتو به وجود آمد. مهم‌ترين مسيله و دغدغه كشورهاي عضو پيمان ناتو را مي‌توان تغيير در چالش‌هاي منطقه‌اي و ظهور كاركردهاي جديد در فرآيند فعاليت‌هاي سازماني ناتو دانست. هرگونه تغيير در شكل بندي ساختاري، زمينه‌هاي لازم براي تغيير در ماهيت و كاركرد پيمان آتلانتيك شمالي را اجتناب‌ناپذير مي سازد. در سال‌هاي بعد از جنگ سرد، شرايط براي ظهور بحران‌هاي منطقه‌اي و كنش بازيگران گريز از مركز به‌وجود آمد. فرآيندي كه «جيمز روزنا» آن را به‌عنوان امنيت در «عصر آشوب‌زده» ياد مي‌كند. به اين ترتيب، سياست‌گذاري امنيتي ناتو براي مقابله با تهديدهاي دوران گذار انجام گرفته است. ويژگي اصلي سياست‌گذاري امنيتي ناتو را بايد «افزايش تحرك» و «مقابله با تهديدهاي پيراموني» دانست. "پيرامون" در نگرش ژيوپليتيكي براساس رهيافت «نيكولاس اسپايكمن» تعريف و تبيين مي‌شود. تمامي مناطقي كه در حوزه «حاشيه زمين» قرار داشته و محور اصلي بحران‌هاي امنيتي محسوب مي‌شود را مي‌توان نمادي از "پيرامون" دانست. پرسش اصلي مقاله بر اين موضوع تاكيد دارد كه سياست‌گذاري امنيتي ناتو براساس چه نشانه‌هاي راهبردي و ژيوپليتيكي شكل گرفته است. فرضيه مقاله مبين اين نكته است كه سياست‌گذاري امنيتي ناتو معطوف به «مديريت بحران و كنترل محيط آشوب‌زده» خواهد بود. در تبيين اين مقاله از «رهيافت نيوليبرالي كاركردگرا» استفاده خواهد شد. براساس چنين رهيافتي، تحرك ژيوپليتيكي ناتو براي مديريت بحران‌هاي منطقه‌اي و ايجاد ايتلاف با بازيگران حاشيه‌اي جديد محسوب مي‌شود.