بررسي تطبيقي عناصر داستان سمرقند در مقامات حريري و مقامات حميدي

Comparative study of the Elements of Samarkand Story in Maqamate Hamidi and Maqamate Hariri

«مقامات حريري» و «مقامات حميدي» از جمله كتاب‌هاي نثر فني و متكلف در دو زبان عربي و فارسي هستند كه در اين پژوهش «داستان سمرقنديّه» در هر دو اثر، از جهت ويژگي‌هاي داستان‌پردازي، چون پي‌رنگ، ساختار، بُن‌مايه، زاويه ديد، صدا، زمان و مكان، توصيف، لحن، گفت‌وگو، شخصيت‌پردازي و درون‌مايه، مورد بررسي قرار گرفته و وجوه اشتراك و افتراق اين داستان‌ها بيان شده است. داستان سمرقند در «مقامات حريري» درباره پيرِ رندي است كه در روز، به وعظ مردم مي پردازد و در پي جلب وجهه مذهبي در ميان مردم است اما هنگام شب، تمام آنچه در روز، جماعت را بدان مي‌خوانده نقض مي‌كند. در داستان سمرقندِ «مقامات حريري» نيز پيري رند را مشاهده مي‌كنيم كه ابتدا از خسّت مردم سمرقند به تندي سخن مي‌گويد ولي به مصلحت وقت، تغيير رويّه داده، به ستايش سمرقند و اهالي آن مي‌پردازد. شباهت‌هايي كه بين اين دو مقامه وجود دارد بيانگر آن است كه قاضي حميدالدين در تاليف اثرش، به كتاب فاخر «مقامات حريري» نظر داشته و از آن به طرق مختلف بهره گرفته است.

"Maqamate Hariri" and "Maqamate Hamidi" are technical proses in Arabic and Persian literature. The present article studies the Samarkand Story in both works from structural, perspective, infrastructure, voices, time and place, description, dialogues, personification, characters and intertextual point of view as well as expressing the similarities and the differences. The Samarkand story in "Maqamate Hariri" is about an old man who advises people during the day but he ignores them all and does something different during the night. In "Maqamate Haririʹs" an old man is described who talks about Samarkandʹs people miserliness pettishly but he changes his mind and praises Samarkand and its people just in time. The similarities show that Ghazi Hamideddin had enjoyed "Maqamate Hariri" in his literary work.