معيار برهان صديقين (بررسي تطبيقي بر برهان ابن‏سينا، ملاصدرا و علامه طباطبايي)

Criterion of Argument of Truthful Ones (A comparative study of Avicenna, Mulla Sadra and Allama abatabaeis argument)

بي‌گمان يكي از امتيازهاي فيلسوفان اسلامي از عصر فارابي تاكنون در برابر ديگر انديشمندان اسلامي در اثبات واجب، برهان صديقين آنان است. اما در اين برهان چه ويژگي‏اي نهفته است و معيار آن چيست كه بر ديگر براهين ممتاز مي‌شود. در واقع سؤال پژوهش اين است كه معيار صديقين چيست كه ملاصدرا، برهان ابن‏سينا را صديقين نمي‌داند؛ در حالي كه ابن‏سينا برهان خود را متصف به صديقين كرده است؟ آيا فارابي كه طراح برهان صديقين است، با ملاصدرا در معيار صديقين هم‏سخن‌اند يا هر يك معيار جداگانه‌اي دارند؟ آيا علامه با همان معيار برهان صديقين را ابداع كرده است؟ در اين تحقيق معلوم مي‌شود فارابي، ابن‏سينا، ملاصدرا و علامه طباطبايي يك معيار براي برهان صديقين معرفي كرده‌اند، اما اينكه آيا برهان‏هايي كه ابن‏سينا و ملاصدرا ارائه داده‌اند، ملاك صديقين را دارد يا خير، به بررسي نياز دارد. در اين تحقيق نشان داده‌ايم برهان ابن‏سينا و سه برهان از ملاصدرا ملاك صديقين را ندارند و برهان ملاصدرا در مفاتيح الغيب و برهان علامه طباطبايي در تعليقات بر اسفار واجد ملاك صديقين‌اند

No doubt, one of the privileges of Muslim philosophers (from Farabi onward) over other Muslim thinkers in demonstrating the necessary being is their argument of truthful ones. What is the characteristic of this argument and what is its distinctive criterion? The question this research addresses is: what is the criterion for truthful ones? Mulla Sadra does not regard Avicennas argument as the argument of truthful ones whereas Avicenna himself gives this name to his argument. Does Farabi, who is the founder this argument, agree with Mulla Sadra on the criterion of truthful ones or does he have his own separate criterion? Which criterion did Allama choose? This study shows that Farabi, Avicenna, Mulla Sadra and Allama Tabatabaei have introduced a single criterion for the argument of truthful ones. As to whether or not the arguments presented by Avicenna and Mulla Sadra have the criterion for truthful ones it is something that however needs to be assessed. This study shows that Avicennas argument and three other arguments presented by Mulla Sadra do not enjoy having the criterion of the truthful ones. However the arguments presented by Mulla Sadra in his Mafatih and Allama Tabatabaei in his Commentary on Asfar are the [only] ones that have the criterion of truthful ones.