حيات اجتماعي اقليت‌هاي ديني در دوره آل‌بويه

Social Life of Religious Minorities during Buwayhid Era

دولت آل بويه در سه حوزه جغرافياي متفاوت با تشكيلات درباري و ديواني، فضاي تساهل و تسامح، فرصتي را براي فعاليت تمام اقشار مختلف اجتماعي، از جمله ساير اديان بزرگ الهي كه تقريبا در اكثر مناطق ايران اين دوره به صورت پراكنده بودند، فراهم آورد. حاكمان آل بويه از اقليت‌هاي ديني به ويژه گروه نخبه و برگزيده حمايت كرده و از آنان با توجه به تخصص و كارايي‌شان در بخش هاي مختلف سياسي اجتماعي، در مناصب اجرايي در دربار و ديوان استفاده كردند. به طوري كه، مسيحيان بيشترشان به فعاليت هاي علمي مانند كاتبي و طبابت، يهوديان به امور تجاري و صرافي، زرتشتيان در زمينه كشاورزي و دامداري و صابئيان اكثرا به حرفه هاي كارگاهي و علمي پرداختند. با وجود مشاركت اقليت هاي ديني در عرصه هاي مختلف و تلاش حاكمان براي حمايت و احقاق حقوق آنها، در برخي مواقع، حقوق اقليت ها به شكل هاي مختلف مانند غارت، مصادره اموال، ويران شدن خانه ها و مغازه هاي شان، پايمال مي گرديد. در نتيجه مانند ادوار قبل و بعد، بتدريج به حاشيه رانده شده و از بسياري امتيازات سياسي اجتماعي به علل مختلف محروم مي شدند. با عنايت به آنچه گفته شد، مساله اين است كه، واكنش و نحوه برخورد اقليت هاي ديني در قبال تساهل و تسامح آل بويه به چه شكل بوده است؟ مقاله حاضر بر آن است تا با تكيه بر روش توصيفي تحليلي، به بررسي نقش اجتماعي اقليت هاي ديني در اين دوره بپردازد.

Abstract Buwayhid government provided opportunities for the activities of all social classes such as the followers of the other major Devine religions scattering in most parts of Iran in three geographical areas which were different from the organization of the court and the government and in an atmosphere of tolerance. Buwayhid Rulers supported the religious minorities, especially the elite ones and hired them based on their expertise and efficiency in various socialpolitical sectors as well as in the executive positions in the court and the government. Most of the Christians were engaged in academic activities like the scribes and medicine, Jews were involved in business and currency exchange, Zoroastrians were mostly engaged in agriculture and animal husbandry and Sabeans were involved in the academic and practical professions. Despite the contribution of the religious minorities in various fields and the rulers’ attempt to uphold their rights, in some cases, the rights of minorities were violated in different forms of looting, confiscation of property and destruction of their houses and shops. Consequently like the other eras, they were gradually marginalized and deprived of social and political privileges due to some reasons. Based on what was mentioned earlier, the reactions and attitudes of the religious minorities towards Buwayhid tolerance needed to be investigated. The present study implements a descriptiveanalytical approach to examine the social roles of the religious minorities in this era.