تأثير عامل رويشگاهي جهت جغرافيايي بر كيفيت و كمّيت روغن بادام وامچك (Amygdalus arabica Olivier) (مطالعه موردي رويشگاه كره‌بس استان چهارمحال و بختياري)

Effects of aspect on age dependent quality and quantity of mountain almond (Amygdalus arabica Olivier) oil (case study: Karebas, Cheharmahal-va-Bakhtiary)

باتوجه به نقش مهم مغز میوه‌های خشكباری در جلوگیری و كاهش بیماری‌های قلبی و سرطان و باتوجه به مصرف بالای آنها در كشورمان كه برای تغذیه و سلامت انسان می‌تواند مفید باشد، در این پژوهش به بررسی درصد روغن و عناصر پرمصرف موجود در بادام وامچك (Amygdalus arabica Olivier) و تأثیر جهت جغرافیایی پرداخته شده‌است. این تحقیق در جنگل‌های منطقه كره‌بس استان چهارمحال و بختیاری انجام گردید و نمونه‌برداری از پایه‌های سالم و شاداب با بذردهی كافی در پنج طبقه قطر تاج شامل 2، 5/2، 3، 5/3 و 4 متر انجام شد. در هر طبقه قطری تعداد 5 اصله به‌صورت تصادفی از دو جهت اصلی شمالی و جنوبی به‌طور مجزا با ثبت موقعیت و وضعیت درختچه‌ها انتخاب شد. تمامی بذر تولیدی آنها جمع‌آوری و در كیسه‌های جداگانه به آزمایشگاه منتقل و در هر طبقه قطری 10 گرم مغز بادام پس از خرد كردن به‌روش سوكسله روغن‌گیری و بعد عناصر پرمصرف موجود در كنجاله و اسیدهای چرب روغن اندازه‌گیری شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای EXCEL و SAS استفاده شد. نتایج نشان داد كه از نظر كمّیت، مقدار روغن در جهت جنوبی 76/15% و در جهت شمالی 84/14% بود و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار شد. همچنین، بیشینه و كمینه درصد روغن بذر به‌ترتیب متعلق به طبقه قطری 4 و 2 متر با میزان 94/18 و 94/10 بود. از نظر عناصر پرمصرف، عناصر پتاسیم، فسفر و نیتروژن در جهت جنوبی بیشترین مقدار را داشتند، در حالی كه میزان عنصر كلسیم در جهت شمالی بیشینه مقدار خود را داشت.

Heart disease and cancer preventive effects of nut kernels are a well-known feature of the Persian diet. We hypothesized that the quality and quantity of mountain almond (Amygdalus Arabica Olivier) oil in Zagros forests changes as the mother tree locations varies on different aspects. In the current study, sampling was carried out on five healthy trees at each 5 different crown diameter classes from 0.5 to 4 meter were selected with 0.5-meter interval. The trees distribution was uniform over two distinct Northern and Southern aspects. For each tree, 10g nut kernel was sampled in laboratory. Macro elements and fatty acid contents were evaluated after a Soxhlet extraction on each kernel meal. Data were analyzed in Excel and SAS software package. The oil concentration was significantly higher in kernels coming from Southern slopes; in average, 15.76% against 14.84% of those from Northern slopes. The maximum (18.94%) and minimum (10.94%) oil contents were belonged to the trees with a crown diameter of 4 and 2, respectively. The highest potassium, phosphorus, and nitrogen contents were detected in kernels collected on Southern slopes. However, the highest content of calcium in kernels was obtained from Northern slopes.