تصوير زمان در تصور عرفاي ايران از آغاز تا پايان قرن ششم هـ.ق

Illustration of Time in Mystic’s thought of Ian from beginning to the end of 6th century

زمان، سرمايه‌ بي‌نظير خدادادي، منبع گران ارجي است كه هر انساني متناسب با ظرفيت خود، مراحلِ مختلف آن را درك مي‌كند. برخلاف فلاسفه و حكما كه براهين متفاوتي در باب ماهيت زمان دارند، اشتراكاتِ عرفا درمورد زمان كه با عنوان «وقت» بدان پرداخته اند، بسيار نزديك به هم است. از آنجا كه فلاسفه و متكلمين به توصيف و تعريف زمان پرداخته اند اما عرفا با اراده و رياضت، درصدد تصرّف آن برآمده اند، بنابراين، تبيين ديدگاه فلاسفه، متكلمين و عرفا در مورد زمان ضروري مي نمايد. تلاش عرفا جهت ايجاد ارتباط معنوي با كمال مطلق، بدان سبب است كه با نزديك شدن به خصلت هاي انسان كامل، بتوانند از سيطره ي محدوديت هاي مادّي و حجاب زمان رهايي يابند و طعم شيرين وقت هاي خوش عارفانه را درك نمايند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به اين سؤالات است كه زمان از منظر عرفا بر چند قسم بوده و تصور عرفا از زمان چگونه است؟ از اين روي، جستار حاضر با تكيه بر روش بنيادي- تحليلي، به تبيين جايگاه زمان از دريچه ي نگاه عارفانه ي عرفاي پارسي از آغاز تا پايان قرن ششم هجري پرداخته است.

Time, the perfect divine capital, is the expensive foreign resource that each human in accordance with his/her capacity, understand the different stages of it. Unlike the Philosophers and scholars that have different arguments about the nature of time, Mystics’ commonalities about the time that examined it with the title of “instant/moment’’, are very close to each other. Since all Philosophers and speakers to describe and define the time, but mystics with will and austerity, trying to seize and capture it, thus, explanation of philosophers, speakers and mystics’ viewpoint about the time is essential. Mystic’s effort to make a spiritual connection with absolute perfection (god) is because of that by approaching to the characters of perfect human, can be relieved from domination and control of the material limitations and time’s veil and understand the sweet taste of the pleasant gnostic instants. Present research is try to answer to these questions that according to mystics’ perspective, how many kinds the time has and how the mystics’ thought is about the time. Therefore, present query by relying on the Basic-analytical method, to explain the time’s platform by the Persian mystics’ gnostic perspective from the beginning up to the end of 6th Hijri century (Lunar Islamic calendar).