بررسي قدرت بازاري و ريسك ناشي از نااطميناني قيمت در اقتصاد ايران (مطالعه موردي بازار خرما)

Market Power and Risk of Price Uncertainty (A Case Study of Date Market)

خرما یكی از اقلام مهم تولیدی بخش كشاورزی ایران است بطوری¬كه سهم ایران از تولید جهانی این محصول در سال 2012، 1/14 درصد بوده است كه در جایگاه دوم تولید جهان قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این صنعت در كشور و مسائلی كه همواره در بازاریابی و بازاررسانی محصولات كشاورزی در كشورهای در حال توسعه و از جمله ایران مطرح است این مقاله بر آن است تا به سنجش حاشیه بازاریابی در این صنعت با توجه به قدرت بازاری و نااطمینانی قیمت محصول بپردازد و برای دستیابی به این هدف، ایده اصلی این مقاله مبتنی بر مطالعه برارسن و همكاران (11) قرار داده شده است. از این¬رو در این مقاله سعی شده تا با استفاده از یك چارچوب مفهومی و تجربی به تجزیه و تحلیل حاشیه بازاریابی در بازار خرما كه با نااطمینانی قیمت محصول رو به¬رو است، پرداخته شود. پژوهش حاضر حاشیه بازاریابی خرما را بر اساس اجزای هزینه نهایی صنعت فرآوری، انحراف قیمت انحصار چند جانبه فروش به خرید و ریسك قیمت محصول مورد ارزیابی قرار داده است. بدین منظور داده¬های مربوط به سال¬های 1361 تا 1391 مورد استفاده قرار گرفته است. یافته¬های تحقیق مؤید آن است كه حاشیه بازاریابی در حدود 33 درصد بوده و ضریب انحصار چندجانبه فروش بیش از ضریب انحصار چندجانبه خرید است. بعبارت دیگر قدرت انحصاری نامتقارن در میان خریداران و فروشندگان در این بازار وجود دارد. همچنین بررسی اثر ریسك قیمتی بر حاشیه بازاریابی بر مبنای روش GARCH نمایی نشان می¬دهد كه در صورت ثابت بودن سایر عوامل یك درصد افزایش در ریسك قیمتی، حاشیه بازاریابی را در حدود 07/0 درصد افزایش خواهد داد. بنابراین در راستای ایجاد تقارن در قدرت بازاری و كاهش ریسك قیمتی، توجه به ابزارهای مدیریت ریسك در این بازار الزامی است. از مهمترین سیاست¬ها، می¬توان به فعال نمودن بورس كالایی در این زمینه و ارائه ابزارهای مشتقه متنوع مانند فیوچر، آپشن و فوروارد اشاره نمود.

Date is as one of the important items of the agricultural production in Iran as Iran 's share of global production was 14.1% in 2012 and rank of production increased to second in the world too. In recent years, price uncertainty in date market has increased due to changes in government policies on date prices pattern, from a guaranteed buying pattern to negotiated price pattern. According to the importance of this industry in the country and issues that are always in marketing and market making of agricultural products in developing countries, This paper seeks to measure marketing margins in the industry due to the product 's market power and price volatility, and to achieve this goal, the main idea of this paper based on the study Brorsen et al (11). This paper provides a conceptual and empirical framework for analyzing marketing margins in a date market facing output price uncertainty in Iran. Present study evaluated marketing margins into component reflecting the marginal cost of the processing industry, oligopoly price distortions, and an output risk component. The empirical finding is that, while marketing margin is about 33%, the coefficient for oligopoly is more than the coefficient for oligopsony. In the other words, there is an asymmetric monopoly power among buyers and sellers, Also the estimated coefficient for price risk based on exponential GARCH approach indicates, this factor would affect the marketing margin about 7 percent, if all other factors remain constant.